نقش موثر بانوان در تمدن سازی اسلامی

صد کادو: به گزارش صد کادو، بیستم جمادی الثانی، مصادف با دوم دی، سالروز ولادت حضرت فاطمه الزهراء(س) و «روز زن»، فرصتی پرارزش برای گرامی داشت نقش آفرینی زنان در تمدن اسلامی است. بانوان با تاکید بر آموزه های الهی و سیره ی حضرت زهراء(س)، در ساخت تمدن اسلامی مشارکتی فعال داشته و همواره در جایگاه های مدیریتی و تصمیم گیری نقش مهمی ایفاء کرده اند. حضور زنان در دولت چهاردهم هم نمودی از این جایگاه برجسته است که نشان دهنده ی توانمندی آنها در پیشبرد اهداف تمدنی بر مبنای ارزش های اسلامی است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، بیستم جمادی الثانی مصادف با دوم دی سالجاری بعنوان سالروز ولادت حضرت فاطمه الزهرا (س) و «روز زن»، فرصتی برای تجلیل از جایگاه والای زنان در تمدن اسلامی است. حضرت زهراء(س) بعنوان الگویی کامل از ایمان، تقوا و مدیریت، نماد زنان متعهد و فداکاری است که نقش برجسته ی در تداوم مسیر الهی تمدن اسلامی دارند. این روز بهانه ای برای تقدیر از تلاشهای زنان در تمامی عرصه ها، از خانواده تا جامعه و نقش آفرینی آنها در ارتقای ارزش های دینی و فرهنگی است.
حضور زنان در ساخت تمدن اسلامی، همواره با نقش آفرینی مؤثر و اثرگذار در حفظ هویت دینی و اجتماعی همراه بوده است. بانوان در دوران های مختلف، در کنار مدیریت خانواده و تربیت نسل های آینده، در زمینه های علمی، فرهنگی و اجتماعی هم حضوری پررنگ داشته اند. روز زن یادآور توانمندی های زنان در پیشبرد اهداف اسلامی و تلاشهای بی وقفه ی آنها در جهت تعالی جامعه اسلامی است.

جایگاه و نقش زنان در تمدن سازی اسلامی

نقش زنان در تمدن سازی اسلامی، باتوجه به آموزه های دینی و تاریخی بسیار برجسته است. زنان در جوامع اسلامی از دیر باز در زمینه های مختلف اجتماعی، علمی و سیاسی حضور فعالی داشته اند. بعنوان مثال حضرت خدیجه(س) نخستین همسر پیامبر اسلام، با حمایت مالی و معنوی از رسالت پیامبر اسلام، در توسعه‌ی تمدن اسلامی تاثیر قابل توجهی داشت. همچنین، زینب کبری(س) با مقاومت خود در واقعه کربلا و کوشش برای حفظ و انتقال ارزش های دینی، الگویی برجسته برای نقش آفرینی زنان در تاریخ تمدن اسلامی بشمار می رود.
در تمدن سازی اسلامی، زنان بعنوان ستون های اصلی خانواده هم نقش بسیار مهمی دارند. خانواده بعنوان نخستین نهاد اجتماعی، محیطی برای انتقال ارزش های دینی و حفظ اصول اسلامی است. بعنوان مثال، مادرانی همچون مادر شهید مطهری که فرزندانی عالم و انقلابی تربیت کردند، نشان دهنده ی نقش زنان در تربیت نسل های آینده تمدن اسلامی هستند. این مادران، از راه آموزش و تربیت، نسل های متعهد به اصول اسلامی را به جامعه تحویل داده اند.
تاریخ تمدن اسلامی گواه تلاشهای زنان در حوزه های مختلف است. در دوران معاصر، زنان بسیاری در حوزه های مختلف مانند علم، سیاست و هنر توانسته اند با تلاشی مضاعف، پایه های تمدن اسلامی را تقویت نمایند. بعنوان مثال، در دوران انقلاب اسلامی ایران، زنان زیادی در حوزه های فرهنگی و اجتماعی نقش آفرینی داشتند، همچون شخصیت هایی مانند شهید مریم فیروز که با تأسیس بیمارستان ها و کارهای حمایتی در تقویت تمدن اسلامی نقش مؤثری ایفاء کردند.

مشارکت زنان در نهاد خانواده؛ پایه تمدن اسلامی

نهاد خانواده در اسلام بعنوان یکی از اساسی ترین ارکان تمدن اسلامی شناخته می شود. زنان در این نهاد بعنوان مادران و همسران، نقش تربیتی و آموزشی دارند که پایه های تمدن اسلامی را شکل می دهند. بعنوان مثال، خانواده هایی که بانوان آنها به تربیت نسل های انقلابی پرداخته اند، همچون خانواده شهیدان باکری، نشان دهنده ی نقش زنان در ایجاد تمدن اسلامی مستحکم هستند. این زنان با تربیت فرزندانی که در راه آرمان های اسلامی قدم برداشتند، نقشی مهم در توسعه تمدن اسلامی ایفاء کردند.
بانوان مسلمان علاوه بر مدیریت داخلی خانواده، در حوزه هایی همچون اخلاق و فرهنگ هم تأثیرگذارند. زنان با انتقال ارزش های اسلامی به اعضای خانواده، محیطی سالم و باثبات برای توسعه تمدن اسلامی ایجاد می کنند. خانواده هایی که زنان در آنها نقش پررنگی دارند، می توانند در کاهش صدمه های اجتماعی مانند طلاق و خشونت هم مؤثر باشند. بعنوان نمونه، پژوهش ها نشان میدهد که نقش زنان در خانواده های ایرانی، تاثیر مستقیمی در کاهش نرخ صدمه های اجتماعی داشته است.
همچنین، مشارکت زنان در تربیت فرزندان در مدارس و مؤسسات آموزشی هم گواهی دیگر بر نقش آنها در تمدن سازی است. مادران و زنان فرهنگی، از راه آموزش و تربیت، نسل های متعهد به اصول دینی را به جامعه تحویل می دهند. بعنوان مثال، تأثیر مادران بر تعلیم و تربیت در مدارس مانند دبستان های اسلامی، که کودکان را با مفاهیم تمدن اسلامی آشنا می کنند، نمایان است.
نقش بانوان در زمینه های علمی و دانش بنیان
بانوان مسلمان در زمینه های علمی و پژوهشی هم نقش قابل توجهی در توسعه‌ی تمدن اسلامی ایفاء کرده اند. حضور زنان در دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی، زمینه ساز پیشرفت علوم اسلامی و تقویت تمدن اسلامی است. بعنوان مثال، پروفسور فیروزه صداقت کیش، استاد برجسته دانشگاه تهران، با پژوهش های خود در حوزه های اسلامی توانسته است تاثیر زیادی در توسعه تمدن اسلامی داشته باشد. همچنین، نقش زنان در مراکز علمی مانند بنیاد ملی نخبگان و پارک های علم و فناوری به خوبی نمایان است.
تلاش زنان در زمینه فناوری و نوآوری هم به ارتقای تمدن اسلامی کمک کرده است. پژوهش های اخیر نشان میدهد که، زنان ایرانی با حضور در زمینه های فناوری اطلاعات و ارتباطات، نقش مهمی در توسعه دانش بنیان تمدن اسلامی دارند. بعنوان مثال، شرکت هایی همچون فناپ با حضور مدیران زن توانسته اند به رشد دانش بنیان کشور کمک کنند و تمدن اسلامی را در سطح جهانی ارتقاء دهند.
در کنار این موارد، تلاش بانوان در ترویج علوم دینی هم منجر به تثبیت هویت تمدن اسلامی شده است. زنان پژوهشگر همچون دکتر مرضیه هاشمی که در زمینه های علوم اسلامی و فرهنگی تحقیقات گسترده ای انجام داده اند، نقش مهمی در توسعه‌ی علمی تمدن اسلامی ایفاء کرده اند. این پژوهش ها، علاوه بر گسترش علوم اسلامی، بستر مناسبی برای انتقال ارزش های دینی به نسل های آینده فراهم نموده اند.
نقش موثر زنان در دفاع مقدس
زنان مسلمان در دوران دفاع مقدس بعنوان ستون های پشتیبانی و امدادگران در زمینه های مختلف حضور داشته اند. بانوان با تأسیس کمیته های امدادی و حمایتی، به حفظ تمدن اسلامی و دفاع از ارزش های دینی کمک شایانی کردند. بعنوان مثال، مادران شهداء و همسران رزمندگان، با فداکاری و تلاشهای شبانه روزی، نقشی بی بدیل در استمرار تمدن اسلامی ایفاء کردند.
علاوه بر این، زنان در زمینه های فرهنگی و اجتماعی در دوران دفاع مقدس، نقش برجسته ای داشتند. آنها با حضور فعال در جمع آوری کمک های مردمی و سازمان دهی برنامه های فرهنگی، به حفظ روحیه مقاومت در جامعه کمک کردند. به صورت مثال، بانوانی مانند خواهران مؤمنی که در جبهه های فرهنگی فعالیت داشتند، در تقویت هویت تمدن اسلامی بسیار اثرگذار بودند.
همچنین، زنان با تأسیس نهادهای فرهنگی در دوران دفاع مقدس، به ارتقای تمدن اسلامی از راه حفظ فرهنگ جهاد و شهادت پرداخته اند. بعنوان نمونه، بنیاد فرهنگی مادران شهید، بعنوان نهادی مستقل، به تقویت هویت زنان و جایگاه آنها در توسعه تمدن اسلامی کمک کرده است. این نهاد، توانسته با سازمان دهی برنامه های مختلف، نقش زنان را در حفظ و گسترش تمدن اسلامی برجسته کند.
جایگاه اجتماعی زنان از نگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری
امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، هر دو بر اهمیت نقش زنان در ساخت تمدن اسلامی تاکید دارند. امام خمینی(ره) باتوجه به جایگاه بی بدیل مادران و زنان در تربیت نسل های صالح، معتقد بودند که زنان نه تنها در حوزه های خانوادگی بلکه در زمینه های اجتماعی هم نقش مهمی دارند. بعنوان مثال، بنیان گذار انقلاب اسلامی، بارها بر لزوم حضور زنان در زمینه های سیاسی، علمی و فرهنگی تاکید داشتند. یکی از تأثیرات مهم اندیشه امام خمینی(ره) در دوران انقلاب، نقش پررنگ زنان در مبارزات و تشکیل نهادهای انقلابی بود که در آن، زنان بعنوان پیشتازان تمدن اسلامی شناخته شدند.
مقام معظم رهبری هم با تکیه بر نقش زنان در تمدن اسلامی، این نکته را مطرح می کنند که زنان می توانند در زمینه های مدیریتی، فرهنگی، علمی و اقتصادی سهم مؤثری داشته باشند. ایشان بارها تاکید داشته اند که زنان باید جایگاه خویش را در ساخت تمدن اسلامی تثبیت کنند و با تلاش خود به تقویت هویت اسلامی جامعه بپردازند. بعنوان مثال، در دیدگاه مقام معظم رهبری، نقش زنان در زمینه های فرهنگی، نظیر هنر اسلامی و تبلیغ معارف دینی، نشان دهنده ی عمق جایگاه اجتماعی زنان در تمدن اسلامی است.
در سخنرانی های مقام معظم رهبری، بارها بر ضرورت ارتقای سطح آموزش و فرهنگ سازی برای زنان تاکید گردیده است. ایشان زنان را به مشارکت جدی در زمینه های اجتماعی و بخصوص تربیت نسل آینده تمدن اسلامی دعوت می کنند. بعنوان نمونه، برنامه هایی مانند تربیت مدرسین زن برای آموزش علوم اسلامی، گواهی بر اهمیت این دیدگاه است که زنان می توانند با حضور فعال در تمامی عرصه ها، تاثیر عمیقی در پیشرفت تمدن اسلامی داشته باشند.
اهمیت نقش زنان در جایگاه های مدیریتی فرهنگی و اجتماعی
نقش زنان در جایگاه های مدیریتی، بخصوص در زمینه های فرهنگی و اجتماعی، در توسعه تمدن اسلامی بسیار حائز اهمیت می باشد. زنان با حضور در مناصب مدیریتی، به حفظ و ترویج ارزش های اسلامی کمک می کنند و فضایی برای تقویت هویت تمدن اسلامی فراهم می آورند. بعنوان مثال، حضور زنان در وزارت خانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری، به گسترش فرهنگ دینی در جامعه کمک کرده است.
مدیریت زنان در سازمان های فرهنگی و آموزشی باعث ارتقای سطح فرهنگی جامعه و پیوند بیشتر آن با آموزه های اسلامی می شود. خانمهایی که در این زمینه ها فعالیت دارند، با تدوین برنامه های فرهنگی، می توانند بستر مناسبی برای آموزش و ترویج اصول تمدن اسلامی فراهم آورند. به صورت نمونه، معاون های رئیس جمهور در امور زنان، با برنامه ریزی های خود توانسته اند در ارتقای جایگاه زنان و نقش آفرینی آنها در مدیریت فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار باشند.
همچنین، حضور زنان در شوراهای فرهنگی و اجتماعی به بهبود و توسعه برنامه های در رابطه با تمدن اسلامی کمک کرده است. این زنان با ایفای نقش های مدیریتی در سازمان های مردم نهاد، می توانند به کاهش صدمه های اجتماعی و تقویت روحیه ی همکاری در جامعه بپردازند. بعنوان نمونه، زنان مدیر در بنیادهای خیریه و سازمان های مردم نهاد، با اجرای طرح هایی در زمینه ی کمک به محرومان و پشتیبانی از توسعه‌ی فرهنگی، نقش مهمی در پیشبرد تمدن اسلامی ایفاء می کنند.
تفاوت نگاه به زنان از دیدگاه های غربی و اسلامی
یکی از تفاوت های بنیادین در نگاه به زنان میان دیدگاه غربی و اسلامی، تاکید بر جایگاه والای زنان در تمدن سازی و حفظ هویت دینی است. در دیدگاه غربی، زنان بیشتر بعنوان ابزار مادی و تبلیغات تجاری مورد استفاده قرار می گیرند. در صورتیکه در اسلام، جایگاه زنان بر مبنای آموزه های دینی بعنوان مادران، مربیان و مدیران جامعه، بسیار والا دیده می شود.
در تمدن اسلامی، زنان در کنار ایفای نقش های اجتماعی و علمی، موظف به حفظ ارزش های دینی و فرهنگی هستند. بعنوان مثال، بانوان مسلمان در ایران با پوشش اسلامی و کارهای فرهنگی خود، نشان دهنده ی نقش منحصر به فرد زنان در حفظ هویت اسلامی هستند. در مقابل، در جوامع غربی، آزادی زنان به شکلی تعریف شده که امکان دارد سبب شود استعدادهای ذاتی آنها در حاشیه قرار گیرد.
یکی دیگر از تفاوت های اساسی، توجه به نقش مادری و تربیت فرزندان در تمدن اسلامی است. در دیدگاه اسلامی، زنان بعنوان پایه های اصلی تربیت نسل های آینده ی تمدن اسلامی شناخته می شوند. این در حالیست که در دیدگاه غربی، تمرکز بیشتر بر آزادی زنان در زمینه های فردی است که امکان دارد جنبه های تربیتی کمتر مورد توجه قرار گیرد. به همین دلیل، نقش زنان در تمدن اسلامی، بسیار پیچیده تر و متعالی تر از نگاه غربی است.
دستاوردهای ورزشی زنان ایرانی در زمینه بین الملل
زنان ایرانی در زمینه های ورزشی هم نقش برجسته ای در تقویت تمدن اسلامی داشته اند. حضور بانوان ورزشکار ایرانی در مسابقات بین المللی، در معرفی و تقویت هویت اسلامی و فرهنگ ایرانی کمک کرده است. بعنوان نمونه، حضور زنان در رشته هایی مانند تیراندازی و تکواندو همراه با رعایت پوشش اسلامی، توانسته است الگویی برای حفظ ارزش های دینی در میادین جهانی باشد.
در مسابقات آسیایی و المپیک، زنان ورزشکار ایرانی بارها نشان داده اند که توانمندی های آنها فقط محدود به رقابت های داخلی نیست و می توانند در زمینه های جهانی هم افتخارآفرین باشند. زهرا نعمتی، بانوی ورزشکار ایرانی، با کسب مدال های جهانی در رشته تیراندازی، نشان دهنده جایگاه زنان در توسعه ورزشی تمدن اسلامی است. او توانسته است با کارهای خود، نه تنها جایگاه ورزش زنان در ایران را ارتقاء دهد، بلکه هویت دینی و فرهنگی را در زمینه بین المللی حفظ کند.
علاوه بر این، زنان ورزشکار با ترویج اخلاق اسلامی و رفتار شایسته در مسابقات بین المللی، جایگاه تمدن اسلامی را تثبیت می کنند. آنها با الهام گرفتن از آموزه های دینی، توانسته اند در کنار رقابت های ورزشی، به ترویج اخلاق و ارزش های اسلامی بپردازند. به صورت کلی، ورزش زنان ایرانی، بعنوان نمادی از توسعه‌ی تمدن اسلامی، زمینه ساز ارتقای موقعیت زنان در سطوح جهانی شده است.
حضور مدیریتی زنان در دولت چهاردهم
حضور مدیریتی زنان در دولت چهاردهم با هدف افزایش نقش آفرینی بانوان در سطوح مختلف اجرایی و تصمیم گیری انجام شده است. این حضور توانسته است ظرفیتهای مدیریتی زنان را به خوبی به منصه ظهور برساند و از توانمندی های آنها در ارتقای مدیریت و توسعه‌ی جامعه استفاده نماید. همچون نمونه های موفق حضور زنان در پست های مدیریتی، میتوان به «فاطمه مهاجرانی»، سخنگوی دولت، «شینا انصاری»، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، «زهرا بهروز آذر»، معاون رئیس جمهور در امور بانوان و خانواده و «فرزانه صادق» وزیر راه و شهرسازی اشاره نمود که توانسته اند در جهت سیاست های دولت، نقش موثری ایفاء کنند.
به نقل از زهرا بهروز آذر، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، از ابتدای دولت چهاردهم تابحال ۴۵ زن در مسئولیت های ارشد اجرایی کشور منصوب شده اند و این مسیر ادامه خواهد یافت. در دولت چهاردهم، حضور زنان در مناصب مدیریتی تنها محدود به چند مورد خاص نشده و گسترش یافته است. خیلی از زنان توانمند در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به مسئولیت های کلان مدیریتی منصوب شده اند. این اقدام نه تنها به بهبود جایگاه زنان در زمینه های اجرایی کمک کرده، بلکه به تقویت نگاه جامع و تعادل جنسیتی در اداره ی امور هم منجر گردیده است. به همین دلیل، نقش زنان در دولت چهاردهم، الگویی برای توانمندسازی بانوان در سطوح مختلف مدیریتی شمرده می شود.
حضور زنان در دولت چهاردهم باتوجه به تجارب موفق آنها در پیشبرد امور اجرایی، تاثیر قابل توجهی بر توسعه و مدیریت کشور داشته است. بانوان در این دوره به شکل های مختلف همچون در وزارت خانه ها، سازمان ها و نهادهای مختلف حضور داشته اند و توانسته اند سیاست های دولت را به بهترین شکل ممکن اجراء کنند. با استمرار این روند، میتوان امیدوار بود که نقش زنان در آینده ی مدیریت کشور، تقویت شده و زمینه های گسترش مشارکت آنان در ساختارهای مختلف فراهم گردد.
آینده تمدن اسلامی با نقش آفرینی زنان
آینده تمدن اسلامی با نقش آفرینی زنان، روشن و امیدوارکننده به نظر می آید. بانوان با مشارکت در زمینه های مختلف، از علمی و مدیریتی گرفته تا فرهنگی و اجتماعی، می توانند پایه های محکمی برای تمدن اسلامی ایجاد کنند. در این راه، زنان بعنوان نیروهایی پرتوان و متعهد، نقش مؤثری در استمرار ارزش های اسلامی ایفاء خواهند کرد.
مطالعات نشان می دهد که، نقش زنان در آموزش وپرورش نسل های آینده ی تمدن اسلامی، بهبود یافته است. خانمهایی که در مدارس، دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی فعالیت می نمایند، می توانند نسل هایی تربیت کنند که به اصول دینی پایبند باشند. این آینده ی روشن نشان میدهد که تمدن اسلامی با نقش آفرینی زنان، بخصوص در زمینه تربیت نسل جدید، تقویت خواهد شد.
همچنین، مشارکت زنان در حوزه های علمی و فناوری، بعنوان یکی از مؤلفه های کلیدی تمدن اسلامی، به افزایش توان علمی و معنوی جامعه کمک خواهد نمود. زنان با ترویج علوم اسلامی و کارآفرینی مبتنی بر اصول دینی، می توانند نقشی کلیدی در پیشرفت تمدن اسلامی داشته باشند. بنابراین، آینده ی تمدن اسلامی باتوجه به نقش آفرینی مؤثر زنان، بسمت پیشرفت و تعالی بیشتر سوق خواهد یافت.
با توجه به مطالب فوق، نقش زنان در تمدن سازی اسلامی، با تاکید بر خصوصیت هایی همچون فداکاری، تعهد و مشارکت فعال، امری بنیادین است. حضور بانوان در زمینه های مختلف، از مدیریت خانواده گرفته تا مشارکت در زمینه های علمی، فرهنگی و اجتماعی، نشان دهنده ی توانمندی و اثرگذاری آنان در شکل گیری تمدنی بر مبنای ارزش های اسلامی است. در این راه، الگوهایی همچون حضرت فاطمه الزهراء(س) بعنوان نمونه ای کامل از زنان متعهد و توانمند شناخته می شوند که الهام بخش نسل های آینده هستند.
زنان مسلمان با الهام از تعالیم و سیره ی اهل بیت(ع)، بعنوان پایه های استوار تمدن اسلامی، همواره در ساختار جامعه تأثیرگذار بوده اند. آنان در تلاشند با نگاهی عمیق به تاریخ و میراث فرهنگی اسلامی، در جهت تحقق آرمان های دینی و اخلاقی گام بردارند. این روند ادامه دارد و با مشارکت روز افزون زنان در زمینه های مختلف، تمدن اسلامی با قدرت بیشتری به پیش خواهد رفت.