رسوم متفاوت خواندن دعای جوشن کبیر در شهرهای مختلف

صد کادو: مراسم شب های قدرِ ماه مبارک رمضان فرصتی برای شب زنده داری با هدف دعا و نیایش و انجام مناسک خاص خود است؛ با این وجود گاهی عمل به این فرایض دینی با فرهنگ عامه، آمیخته شده و سبب ایجاد رسومی متفاوت برای شب های قدر در هر نقطه از کشور شده است.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، برای شب های ۱۹، ۲۱ و ۲۳ ماه مبارک رمضان به عنوان شب های قدر، اعمال مشترکی همچون خواندن نمازی مخصوص این شب ها، غسل کردن، تلاوت سوره هایی از قرآن کریم و… مشخص شده است. مهم ترین دعایی که برای هر سه شبِ قدر سفارش زیادی به خواندن آن شده است، دعای جوشن کبیر است که با نیت مشترک «مشکل گشایی» در شهرها و روستاهای مختلف با شیوه های متفاوت خوانده می شود.
«ریسمان گره زدن» یکی از رسوم شب های قدر است که در نقاط مختلفی از کشور همچون شیراز، یزد، سقز، سمنان، مازندران و… اجرا می شود. برای اجرای این رسم، زنان هنگام خواندن دعای جوشن کبیر و تکرار بند «سُبْحانَکَ یا لٰا الٰهَ الّا اَنْتَ اَلغَوثَ اَلغَوثَ خَلِّصْنا مِن النّارِ یا رَبِّ» یک گره به نخ یا ریسمانی که در دست دارند می زنند و با به انتها رسیدن قرائت این دعا، ۱۰۰ گره بر نخ باقی می ماند.
کسانی که این رسم را اجرا می کنند معتقدند این ریسمان، گره گشای برخی مشکلات خواهد بود، همچون آنکه اگر آنرا به گردن دختری دم ِبخت بیندازند، بختش باز می شود، اگر به گردن دیگر افراد بیاویزند از خطرها در امان خواهند بود و یا حتی این ریسمان می تواند مشکل نازایی زنان را برطرف کند! خرافاتی که بنظر می رسد تلاش شده در قالب اجرای یک فرضیه دینی، وجهی از مقبولیت به خود گیرد.
اعتقاد به بخت گشاییِ این ریسمان صدگِره برای دختران، در استان سمنان هم وجود دارد.
برخی زنان مسن تر شیرازی نیز این نخ را عاملی برای کاسته شدنِ فشار قبر می دانند و از آن به دقت نگهداری می کنند تا بعد از مرگ در بین کفنشان گذاشته شود.
اجرای این رسم و علت انجام آن در شهرستان سقز اندکی متفاوت می باشد. زنان سقزی بر نخِ پنبه ای سفید رنگی که یک دختر تابیده باشد، دعای جوشن کبیر می خوانند و بعد از بندهای تکرارشوند به آن گره می زنند. آنها این خرافه را پذیرفتند که نخ حکم طلسم دارد و آنرا برای دفع چشم زخم از آن اسفاده می کنند!
البته خواندن دعای جوشن کبیر با هدف مشکل گشایی، تنها بر روی نخ متداول نبوده است. در بعضی از شهرهای استان سمنان، زنان هم زمان با خواندن دعای جوشن کبیر بر ظرفی حاوی آب و زعفران، می دمند و از این آب به عنوان تبرک استفاده می نمایند. نکته قابل توجه این است که اجرای چنین رسمی تنها محدود به این آب و زعفران نیست. در بعضی از شهرها در هنگام خواندن بندهای دعای جوشن کبیر بر نبات، نقل یا قند می دمند و معتقدند که می توانند آنرا برای شفای بیماران و تبرک نگه دارند.
در بعضی روستاهای آذربایجان شرقی نیز از جانب بانی مراسم شب احیا و آنهایی که نذری دارند، مقدار زیادی حبه قند تهیه می شود تا هنگام خواندن دعای جوشن کبیر به حبه قندها بدمند. با پایان مراسم مقداری از قندها را میان افراد تقسیم می کنند چونکه معتقدند هر کس این قندها را بخورد، از تمام درد و رنج ها در امان می ماند. با مابقی قندها نیز شربت درست می کنند و آنرا بین اهالی روستا پخش می کنند. در نهایت مقداری از خاکِ قند باقی مانده را هم به گله ها و احشام می پاشند چونکه تصور می کنند با این کار احشام تا ماه رمضان بعدی از هر بلایی در امان خواهند بود.
اهالی بوشهر نیز هنگام خواندن دعای جوشن کبیر توسط جمعیت حاضر، رشته تسبیح الغوث (بند تکرار شونده از دعای جوشن کبیر) را در سطل بزرگ آب الغوث می چرخانند و بعد از اتمام دعا، این آب را که هزار اسم مبارک خداوند بر آن خوانده شده است با نیت تبرک، بین جمعیت تقسیم می کنند.
در گذر زمان، اجرای این رسوم، دستخوش تغییراتی شده است، اما بازهم به شکل کمرنگ در نقاطی از کشور اجرا می شود. هرچند گاهی بنظر می رسد که تعدادی از آنها، به چیزی شبیه خرافات تبدیل می شوند و ممکنست اجرای آنها و نرسیدن به خواسته و حاجت بتواند آثار مخربی به همراه داشته باشد.
پی نوشت: در بخشهایی از این گزارش از اطلاعات کتاب «رمضان در فرهنگ مردم» نوشته سیداحمد وکیلیان استفاده شده است.