کشف مهم در شمال غرب ایران

صد کادو: نتایج کاوش در «تپه کهنه صوفیان» به شناسایی محوطه ای از دوران مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در منطقه مرتفع شمال غرب ایران منجر گردید. باستان شناسان بر این نظرند، این کشف به دانسته های ایران از فرهنگ هزاره پنجم پیش از میلاد، حدود ۷۰۰۰ سال پیش بیفزاید.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، مهناز شریفی ـ سرپرست هیأت دیرینه شناسی تپه کهنه صوفیان ـ درباره جزییات این کاوش، اظهار داشت: تپه کهنه صوفیان شامل دو تپه I و II است. تپه کهنه صوفیان I مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش و متعلق به «فرهنگ دالما» یا مس و سنگ قدیم است.
او با اشاره به اینکه صوفیان یکی از مراکز مهم هزاره پنجم پیش از میلاد در دشت اشنویه است، اظهار داشت: نتایج کاوش تپه صوفیان نشان میدهد که صوفیان از محوطه های باارزش حوضه جنوب دریاچه ارومیه بوده و به عنوان یک محوطه کلیدی در شمال غرب و یک استقرار مهم از دوره مس و سنگ قدیم مطرح است که فاصله بسیاری با تپه دالما ندارد، بدین سبب تغییراتی در سنت فرهنگی این منطقه در کاوش مشاهده شد.
این عتیقه شناس تصریح کرد: اهداف پروژه کاوش تپه کهنه صوفیان علاوه بر نجات بخشی سد چپرآباد، بررسی فاز ایجاد فرهنگ دالما و پیزدلی در دشت اشنویه و بررسی چگونگی نحوه انتقال، بررسی سنت های فرهنگی حسنلو IX (۹) در عرصه شمال غرب برمبنای نویافته های دیرینه شناسی و بررسی تعاملات فرهنگی ساکنان منطقه، با مناطق همجوار و بررسی بافت معماری کهنه صوفیان است.
سرپرست هیأت دیرینه شناسی تپه کهنه صوفیان اظهار داشت: در این کاوش تلاش شد تا با مطالعه یافته ها به وضعیت روشن تری از افق فرهنگی مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در شمال غرب ایران نائل شویم.

کشف سکونتگاه های دائمی از ۷۰۰۰ سال پیش در حوضه جنوب دریاچه ارومیه
شریفی افزود: نتایج اولیه کاوش، بیان کننده بقایای معماری مستحکم و دائمی و نشان دهنده این نکته است که از صوفیان برای استقرار دائم استفاده شده و این مسأله از این حیث قابل توجه است؛ چونکه قبل از این بیشتر محوطه های هزاره پنجم پیش از میلاد دارای معماری ضعیفی بوده اند.
او اضافه کرد: در این کاوش، سفال دالما و گونه پیزدلی (BOB) همزمان و تواماٌ به دست آمده که نشانگر همپوشانی دو فرهنگ دالما و پیزدلی است و اولین بار در کاوش صوفیان همزمانی این دو فرهنگ، در لایه های برجا و در نهشتی ضخیم به دست آمده است.
این عتیقه شناس با اشاره به اینکه در صوفیان آثار معماری خشتی مستحکمی به دست آمد که دارای پی سازی سنگی است و این مسأله برای اولین بار در این تپه مشاهده شده است، اظهار داشت: باتوجه به این نکته که بسترسازی سنگی زیر فضای خشتی تا حالا در نقطه دیگر گزارش نشده است، بدین سبب این کشف بر اهمیت این تپه می افزاید.
سرپرست هیأت دیرینه شناسی تپه کهنه صوفیان افزود: در داخل فضای معماری، خمره های سفالین به دست آمد که به روش سبدی تولید شده اند که ساخت این سنت سفالین از مختصات فرهنگ حاجی فیروز (دوره نوسنگی جدید) است و این امر مؤید این نکته است که فرهنگ دالما خود ادامه فرهنگ «حاجی فیروز» و آن ادامه فرهنگ «حسونا» است.

کشف سازه حرارتی، ۵ تدفین خمره ای مربوط به نوزدان و یک گورستان عصر مفرغ
شریفی همین طور از کشف یک سکوی خشتی در این کاوش آگاهی داد و در ادامه اظهار داشت: نکته بسیار مهم دیگر در این کاوش کشف سازه ای (احتمالا کوره، یا سازه حرارتی) است که این ساختار نیز در نوع خود بی نظیر بوده و تا حالا در محوطه های همزمان گزارش نشده است.
او با اشاره به اینکه در کاوش صوفیان در فضاهای مسکونی، ۵ تدفین خمره ای مربوط به نوزادان شناسایی شد، اظهار داشت: در محوطه های هزاره پنجم پیش از میلاد رسم تدفین نوزادان در خمره ها و قراردادن آن در فضای مسکونی رایج بوده است. تدفین کودکان در خمره ها یا کاسه های بزرگ در مناطق وسیعی از قفقاز (Helving ۲۰۱۲: ۲۰۷) رواج داشته و نمونه مشابه آن در Alchan tepe قفقاز همین طور درتپه گارا و(Tobler ۱۹۵۰ Tepe Gawra: XI-VIII)، در قفقاز جنوبی (Ovcular Tepesi) (Marro et al، ۲۰۱۱: ۷۰)، Alchan tepe (Akhundov، ۲۰۱۱: ۲۳۲) و لیلا تپه قفقاز Leyla tepe (Narimanov et al ۲۰۰۷) نیز گزارش شده است.
شریفی اضافه کرد: در ایران نمونه های اینگونه تدفینی در خود دالما تپه و سپس در دوره مس و سنگ جدید در گردآشوان در دشت پیرانشهر توسط نگارنده گزارش شده است.
او از دیگر نکات مهم در این کاوش را کشف خمره هایی دانست که کاربری آبریز یا قیف را داشته اند که اینگونه های سفالین نیز در نقاط دیگر در جستجوهای دیرینه شناسی گزارش نشده است.
بنابر گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، این عتیقه شناس با اشاره به اینکه در مجموع نتایج کاوش تپه کهنه صوفیان منجر به شناسایی محوطه ای از دوران مس و سنگ قدیم (فرهنگ دالما) در منطقه مرتفع شمال غرب ایران شد، اظهار داشت: مواد فرهنگی صوفیان نشان داد که ساکنان آن خطه با مناطق دورتر در ارتباط بوده اند، شواهد «اُبسیدین ها» (یک نوع شیشه آتشفشانی طبیعی) بر این امر صحه می گذارد.
بگفته سرپرست هیأت دیرینه شناسی تپه کهنه صوفیان، در این محوطه در جستجوهای دیرینه شناسی بیش از سه متر و نیم انباشت از فاز هزاره پنجم پیش از میلاد شناسایی شد. همین طور در تپه کهنه صوفیان II گورستانی از عصر مفرغ شناسایی شد که دارای گورهای کلان سنگی بود.

به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، روناک تاسا ـ رئیس اداره میراث فرهنگی اشنویه ـ نیز بتازگی از کشف ۱۱۱ شیء تاریخی از فصل دوم جستجوهای نجات بخشی سد چپرآباد این شهرستان بعد از یک ماه، آگاهی داده است. بگفته او، تا حالا در جستجوهای نجات بخشی انجام شده ظروف سفالی، تدفین انسانی و تعدادی اشیای مفرغی به دست آمده که به گنجینه موزه یکی از شهرستان ها انتقال یافته است.
بنابر اعلام اداره میراث فرهنگی اشنویه، سال ۱۴۰۰ نیز عملیات کاوش نجات بخشی چهار محوطه محدوده آبگیری سد چپرآباد، همچون شیخ رش ۱ و ۲، کانی حوا و تپه چپرآباد توسط ۱۰ کارشناس در قالب چهار گروه دیرینه شناسی انجام شده بود. باستان شناسان بر این عقیده اند که نتایج این کاوش ها باتوجه به قدمت هفت هزارساله محوطه و آثار یافت شده، نقطه عطفی برای دیرینه شناسی جنوب آذربایجان غربی محسوب شود.
جستجوهای نجات بخشی در این منطقه درحالی به انجام می رسد که بنابر اظهارات قبلی مدیرکل میراث فرهنگی اشنویه، با آب گیری سد چپرآباد، ۱۳ محوطه باستانی شناسایی شده زیر آب خواهد رفت.

منبع: صد کادو