از خوالین و پپگ چه می دانید؟

به گزارش صد کادو، «خوالین» یا «برداشت نمک» و «نانِ پَپِگ» همچون میراث ناملموس استان ایلام هستند که ثبت ملی شده اند و الان سودای ثبت جهانی آنها مطرح است.
رائد ناصری فر ـ معاون میراث فرهنگی ایلام ـ در گفتگو با ایسنا در رابطه با میراث ناملموسی که به نام «خوالین» ثبت ملی شده است، توضیح داد: ما برای انجام کارهای سخت یک ضرب المثل کُردی داریم که می گوید «انگار نمک کشیدی»، حالا چرا این ضرب المثل و در چه شرایطی کاربرد دارد؟ در قدیم، برداشت نمک یا «خوالین» کار طاقت فرسایی بوده که به صورت گروهی در فصل پاییز در مناطق گرمسیر انجام می شد. مردان با ابزار و ادوات از بامداد زود به این مناطق می رفتند و سنگ نمک را با مشقت از رودخانه به دست می آوردند و در چند مرحله آنرا پالایش می کردند.
او اضافه کرد: بعد از برداشت، سهم دام و طبیعت را تقسیم می کردند و این روند تا شب ادامه داشت. بخشی از کار به عهده زنان هم بود که ناخالصی های نمکِ برداشت شده را جدا می کردند. رسم بر این بود که با مقداری از آن نمک برای شام نانی به نام «پَپِگ» (پَه پِگ) بپزنند؛ چونکه به خوش یمنی آن اعتقاد داشتند و می خواستند برکت نمکِ برداشت شده را همان شب بر سر سفره هایشان بیاورند.

ناصری فر در رابطه با اقدامات حفاظتی که بعد از ثبت «خوالین» انجام شده است، اظهار داشت: هم اکنون مستند آن در دست تولید است و وزراتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای تهیه این مستند سرمایه گزاری نموده است. همینطور برای تهیه مستند رادیویی آن اقداماتی شده است. «خوالین» میراثی است که قابلیت ثبت در یونسکو را دارد و باید پرونده آنرا متناسب با شاخصهای یونسکو آماده نماییم و برای ثبت آن در لیست میراث جهانی تلاش نماییم.
معاون میراث فرهنگی ایلام در رابطه با نان «پَپِگ» که در لیست آثار ناملموس این استان هم ثبت شده و به شکلی در پیوند با «خوالین» است، توضیح داد: این نان قدمتی طولانی دارد و در زمان های قدیم برای پخت آن از آرد بلوط استفاده می کردند. «پَپِگ» با ترکیب نمک، آرد، پیاز، زردچوبه و آب تهیه می شود. خمیری نسبتاً پهن و بزرگی دارد که آنرا زیر خاکستر زغال قرار می دهند تا بپزد. معمولاً این غذا توسط مردان پخته می شد و به علت قوتی که داشت غذای چوپان ها بود.

ناصری فر در ادامه اظهار داشت: آثاری که در لیست میراث ناملموس ثبت می شوند، معمولاً میراثی هستند که در خطر فراموشی قرار گرفته اند. فرهنگ و خرده فرهنگ ها به ثبت نمی رسند، چون مردم آنها را می شناسند و بخشی از زندگی شان است، اما میراثی چون برداشت نمک که ممکن بود روزی فراموش شود به ثبت رسید. همینطور پاسداری و محافظت از این آثار بعد از ثبت خیلی مهم است و در این خصوص از سال قبل آئین نامه جدیدی با امضای معاون اول رئیس جمهور در رابطه با پاسداری از میراث ناملموس بعد از ثبت به استان ها ابلاغ گردیده است و ما طبق این آئین نامه موظفیم اقداماتی برای محافظت از آثار انجام دهیم.
«برداشت نمک» در سال ۱۳۹۸ به شماره ۱۹۸۴ و با نام «خوالین» در لیست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است. «خوالین» برگرفته از نام رودخانه قدیمی نمکی در چند ده کیلومتری حوالی شهر ایلام است. این رودخانه یکی از شورترین رودخانه های طبیعی ایران است که در گذشته تأمین کننده نمک غذایی شهرستان های مختلف استان ایلام بوده است.

منبع: صد کادو