رییس مركز میراث ناملموس تهران: یلدا فراتر از جشن است

به گزارش صد کادو، رئیس مرکز میراث ناملموس تهران اظهار داشت: یلدا فراتر از یک جشن بوده و تنها محتوای غنی و انسان مدار و صلح پرورانه آن مطرح نیست، اهمیت فرهنگ یلدایی در حیات اجتماعی و پویایی این فرهنگ متعالی است تا جامعه را به داشته های خود دغدغه مند سازد و فرایند زیست پذیری آنرا به درستی محقق سازد.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، آتوسا مومنی، رئیس مرکز میراث ناملموس تهران، در یادداشتی در رابطه با «جشن یلدا» نوشت:
«میراث ناملموس بعنوان تجلی گاه هویت فرهنگی و دانش های زیسته بشری، پیوندی ژرف میان انسان و طبیعت بوجود آورده است. این میراث، در چارچوب دانش ها، آیین ها، مهارت ها و باورها، نه تنها حامل ارزش های فرهنگی است، بلکه ابزاری کارآمد برای تاب آوری جوامع در مقابل طبیعت و بحران های زیست محیطی حادث بر زیست او به حساب می آید. حفاظت و پاسداری از این میراث، مستلزم مشارکت اجتماعی مردم، صاحبان، حاملان و ناقلان آن است؛ چون که آنان، در مقام حافظان اصلی، نقشی کلیدی در سازگاری با شرایط متغیر و انتقال دانش های زیسته به نسل های آینده ایفا می کنند. این وجه از میراث منبعی غنی از نمادها و نمودهای فرهنگ زنده بشری هستند که می توانند راهکارهایی برای تداوم زیستی پایدار با تکیه بر حفظ منابع زیست محیطی و سرزمینی را عرضه نماید.
«یلدا» میراثی زنده در صدف آیینی از دل تاریخ است که معرف یک هویت فرهنگی ممتاز و تاب آور در جهت حصول توسعه پایدار و صلحی فراگیر است و نمودی شکوهمند از آیینی کهن و نمادی از هم زیستی انسان با طبیعت است، که در سال ۲۰۲۲ در لیست میراث ناملموس جهانی یونسکو به ثبت رسید. این میراث زنده، فراتر از یک رویداد فرهنگی، پلی میان نسل ها و فرصتی برای بازخوانی پیوند انسان و محیط زیست پیرامون اوست. یلدا با تاکید بر مفاهیمی چون مشارکت اجتماعی، بهره گیری از خرد انسانی و تاب آوری مبتنی بر خرد و تعامل انسان و محیط در مواجه با تغییرات فصول در اقالیم است که به قید حفظ منابع سرزمینی، نشان دهنده نقش ترویج میراث فرهنگی ناملموس در تحقق توسعه پایدار می باشد. یلدا، بعنوان طولانی ترین شب سال، نمودی از صبر و امید برای گذر از تاریکی به روشنایی و نماد تاب آوری انسان با طبیعت بخشنده ی پیرامون اوست. انسان در پرتو این آیین، که در بستری از دانش های زیسته انسان تجلی یافته است، طی قرون متمادی، تاب آوری در مقابل شرایط اقلیمی و زیست محیطی را نخست با آزمون وخطای بسیار آموخته و به دنبال کاربرد صحیحش آنرا به نسل بعد از خود آموزش داده است. میراث داران یلدا، با گرد هم آمدن در این شب و تاکید بر ارزش های همبستگی و امید، روشی از سازگاری فرهنگی و اجتماعی را به نمایش می گذارند که از دل تاریخ به قدرت نرم انتقال سینه به سینه به امروز رسیده است.
آیین یلدا، مبین حصول دانش معیشت پایدار توسط انسان است، که به زیور قصه گویی و موسیقی سنتی آراسته و در خود ارزش همبستگی خانوادگی و اجتماعی را نمود می بخشد و تدبیر تأمین و فرآوری قوت و غذای مورد نیازش را عرضه می کند. یلدا بستری برای تداوم پایدار صور فرهنگ است که در پیوند با نگاههای خلاقانه محافظت از منابع طبیعی و سرزمینی می درخشد. برگزاری این آیین با تمرکز بر مصرف محصولات فصلی، الگویی از اقتصاد معیشتی پایدار را عرضه می دهد. این آیین، با حفظ و انتقال دانش های بومی در زمینه کشاورزی و مدیریت منابع، نمونه ای از نقش آفرینی های میراث ناملموس در تقویت توسعه پایدار را منصه ظهور می گذارد.
از سویی دیگر یلدا شهادتی از مشارکت اجتماعی و نقش صاحبان و حاملان میراثی از مواریث زنده بشریست که حفظ آن بدون مشارکت اجتماعی آنها ممکن نیست. خانواده ها، بعنوان هسته اصلی برگزاری این آیین، نقش کلیدی در انتقال ارزش های فرهنگی و اخلاقی آن به نسل های آینده ایفا می کنند. این مشارکت اجتماعی، با تقویت انسجام خانواده و جامعه، به حفظ هویت فرهنگی و گسترش احساس تعلق آنها در جامعه کمک می نماید. همینطور یلدا به مثابه پلی میان انسان و طبیعت است که از راه پیوند دادن انسان به چرخه های طبیعی، اهمیت بالای ی در تعادل زیستی ایفا می کند.
در اقلیم و جغرافیای فلات ایران و تاریخ و تمدن محاط در آن، که مزین و منور به مجموعه ای از کردارها، دانش ها، مهارت ها و رخدادها و رویدادهای فرهنگی و اجتماعی است، شب یلدا نمودی از آیین بدرقه ای فاخر و متهورانه برای گذر از تاریکی و استقبالی شادمانه و لبریز از عشق و امید به نور و گرمای هستی بخش و تداوم ساز زندگیست، همان زندگی رنگارنگِ پر معنا و مملو از شهد همزیستی های فراخور فلسفه خلقت انسان که تبلور انسانیت در آن به مثابه هدیه ای اورمزدیست و در غلاف امانتی گرانبها برای انتقال به انسان های بعد از ما در این گذار، تدبیر شده است.
یلدا از شگفت انگیزترین عناصر فرهنگی ایرانی است که بدون تردید مولود پل میان دانش کشاورزی و نجوم در جغرافیاست. آن هنگام که طبیعتِ مولد و سخاوتمند به سبزی و زایش، انسان و هستی را چون مادری مهربان می نوشاند و تغذیه می کند و می پروراندش و به او می آموزد که چگونه در خواب زمستانی زمین، انسان را به قوه عاقله خود بسپارد تا در راه رستاخیز طبیعت، به یمن دانش و تجربه و باور، انتظار شیرین عبور از سردی و خشکی و تاریکی را به سر برساند و از بلندای مبارک مأذنه، تولد خورشید را نوید بخشد و جام نور و گرما را درکشد.
انتظار شیرین عبور از طولانی ترین تاریکی شبانگاهی و شکوه تولد خورشید تابان که هر روز نورافشان تر از روز گذشته گرما خواهد بخشید همنشینی را به اوج همدلی می رساند و دل و دیده را پر فروغ می سازد.
اما در این پرونده ثبتی پرارزش آن چه قابل اشاره است تنها محتوای غنی و انسان مدار و صلح پرورانه آن نیست؛ چون که نمودها و نکته های بسیار در آن بارز است که در ادبیات میراث ناملموس جهانی بعنوان پدیده ای جامع التجلی شناخته می شود. هر عنصر فرهنگی که بتواند معرف یکی از تجلیات پنج گانه میراث ناملموس باشد قابلیت جهانی شدن را داراست. یلدای ایرانی هر پنج نمود کردار اجتماعی(برپایی آیین یلدا و سفره رنگین آن)، بیان شفاهی(قصه گویی و حافظ خوانی)، هنراجرایی(شاهنامه خوانی و نقالی)، دانش مرتبط به کیهان و طبیعت (تقویم و دانش شناخت تغییرات فصول و تهیه خوراک متناسب با فصل و نحوه ماندگارسازی آن چه که دیگر از طبیعت بخشنده در روزهایی از سال قابل دریافت نیست و…..) و صنایع دستی و هنرهای سنتی و بومی (سفره ترمه، جاجیم و کرسی و… ) را در خود جاری و ساری دارد و یکایک این تجلیات را ترویج می دهد.
برجستگی ایین یلدا تنها درتبلور نمادین بدرقه تاریکی و استقبال نور و روشنی نیست بلکه اهمیت فرهنگ یلدایی در حیات اجتماعی و پویایی این فرهنگ متعالیست تا جامعه را به داشته های خود دغدغه مند سازد و فرایند زیست پذیری آنرا به درستی محقق سازد. خالقان میراث یلدا، پاسخگویان به نیازهای فرهنگی و اجتماعی و انسانی اند که به دنبال حصول دانش جغرافیا و نجوم بدان دسترسی یافته و در راه توسعه پایدار از آن بهره جسته اند.
باشد که در جهت ترویج و انتقال بین نسلی یلدا این میراث زنده پرارزش آنرا به مثابه نمودی از نمادهای متعالی ایران فرهنگی و پاسخگو به نیاز جامعه امروز به درستی ارج نهیم و در راه وفاق اجتماعی بیشتر از قبل از آن توشه برچینیم و با ترویج آن ظرفیتی ممتاز را برای رونق بخشی در حوزه گردشگری هم زمینه سازی نماییم.»

منبع: صد کادو