زندگی موازی با حقیقت موهبت شبکه های اجتماعی

به گزارش صد کادو، شبکه های اجتماعی همان گونه که از نام آنها هم پیداست اینروزها بخش مهمی از زندگی فردی و اجتماعی را در برگرفته اند و علاوه بر نقشی که در زمینه اطلاع رسانی دارند در ابعاد دیگر زندگی هم بگونه ای نفوذ کرده اند که حتی توانسته اند به شکل موازی «زندگی دوم» را رقم بزنند.
در این حوزه و همزمان با روز جهانی شبکه های اجتماعی محمد رحیمی – جامعه شناس و استاد دانشگاه ـ در گفتگو با ایسنا ضمن اشاره به این که شبکه های اجتماعی مجازی از زمانیکه وارد جامعه ایران شدند تا به امروز تغییرات اجتماعی – فرهنگی زیادی را با خود به همراه داشته اند، اظهار داشت: شاید سال ها پیش کسی باور نمی کرد زمانی برسد که زندگی بدون شبکه های اجتماعی مجازی ممکن نباشد و این پلت فرم ها به یکی از نیازهای اصلی بشر تبدیل شوند؛ به صورتی که امروزه کمتر کسی پیدا می شود که در این شبکه ها حضور نداشته و بخش زیادی از زمان خویش را در آن سپری نکرده باشد.

علت افزایش گرایش به شبکه های اجتماعی
وی ادامه داد: نفوذ شبکه های اجتماعی مجازی در زندگی روزمره و تأثیرگذاری آن بر ابعاد مختلف زندگی نشان داده است که ارزش ها و معناها در شبکه های اجتماعی مجازی شکل می گیرند و می توانیم به جرئت بگوییم این فضا به بخش جدایی ناپذیری زندگی ما تبدیل گشته است. اما این که علت افزایش گرایش به سمت این پلت فرم ها چیست را فقط نمی توان ماهیت اطلاع رسانی آنها در نظر گرفت.
این جامعه شناس تصریح کرد: در واقع میتوان گفت پیشرفت تکنولوژی و افزایش ضریب نفوذ اینترنت در جهان و وابستگی شدید زندگی رومزه به اینترنت، سبب گشته است تا شبکه های اجتماعی مجازی به ابزاری انکارناپذیر تبدیل شوند. شبکه های اجتماعی مجازی امروزه کاربرد زیادی در زیست جهان ما دارند و تأثیرات شگرفی بر زندگی و کسب وکارهای مردم می گذارند و خیلی از کسب و کارها بدون آن مختل می شوند. این بستر بعنوان یکی از مهم ترین ابزارهای تغییر اجتماعی، با قابلیت ها و امکانات خود نه تنها تاثیر عمیقی بر جنبه های اجتماعی کاربران در جوامع متعدد داشته، بلکه در زمینه های مختلف زندگی مانند آموزش و پرورش، پزشکی، تجارت و… هم کاربرد فراوان یافته است.

تداوم روابط انسانی در بستر مجازی
وی با اشاره به اینکه شبکه های اجتماعی را میتوان عرصه پیچیده ای از روابط انسانی قلمداد کرد که در عصر حاضر و در بین کنشگران اجتماعی ظهور کرده است، اظهار نمود: این فضا همانند عرصه عمومی، فرهنگ و قواعد خاص خودش را دارد و کاربران ملزم به رعایت هنجارهای آن هستند. همان گونه که می دانیم شکل گیری فرهنگ در بستر آموزش است. ما قواعد جامعه را از راه آموزش فرا می گیریم، از راه آموزش با هنجارها و قوانین جامعه آشنا می شویم و می دانیم در صورت تخطی از آن هنجارها و قوانین جامعه، چه مجازاتی در انتظارمان است.
رحیمی با تکیه بر این که به همان سیاق قواعد زیست در شبکه های اجتماعی را هم از راه آموزش فرا می گیریم، افزود: با این تفاوت که خیلی از افرادی که در شبکه های اجتماعی فعالیت دارند، بخاطر این که با قوانین و قواعد آن آشنا نیستند و آموزش درستی در این حوزه در نهادهای اجتماعی ندیده اند، درگیر مشکلات زیادی می شوند. بعنوان مثال خیلی از افرادی که در شبکه های اجتماعی مجازی فعالیت دارند، با جرایم سایبری و رعایت حریم خصوصی دیگران آشنا نیستند و این سبب می شود پایشان به پلیس فتا کشیده شود.

تغییر فرهنگ در جامعه مجازی موازی با واقعیت
وی ادامه داد: در مورد این که فرهنگِ برخواسته از شبکه های اجتماعی تا چه حد وارد زندگی روزمره عادی مردم شده است، میتوان گفت شبکه های اجتماعی مجازی دارای ساختار متفاوتی هستند که سبب شده جامعه جدیدی به وجود آید. جامعه ای که در آن تعامل و ارتباط، بُعد مکان و زمان را از بین برده و افراد را با علایق و سلایق متعدد کنار یکدیگر قرار داده است. با گسترش شبکه های اجتماعی و فعالیت مستمر در آن، سبک زندگی و فرهنگ مردم تغییر یافته است. شبکه های اجتماعی مجازی امروزه به بخش حذف نشدنی از زندگی انسان مدرن تبدیل گشته اند که بر خیلی از جنبه‎های زندگی فردی و اجتماعی افراد تأثیرگذار بوده و تغییراتی را در ساحت های متعدد زندگی اجتماعی بوجود آورده است.
این جامعه شناس با اشاره به اینکه شبکه های اجتماعی به قدری با زندگی روزمره ما تنیده شده اند که به سختی میتوان مرز بین فضای مجازی و حقیقی را تعیین کرد، اظهار داشت: بخش زیادی از زمان انسان امروزی در فضای مجازی سپری می شود. به صورتی که از زمانیکه از خواب بیدار می شویم تا وقتی که به تخت خواب می رویم درگیر انواع پیام های رسانه ای هستیم و این پیام ها سبک زندگی و معنای زندگی ما را تحت تاثیر قرار می دهند. تأثیرات شبکه های اجتماعی بر ساحت های متعدد زندگی ما بگونه ای است که گاها احساس می نماییم در یک فضای واقعی هستیم؛ به صورتی که خیلی از فعالیتهای روزمره خویش را در این فضا انجام می دهیم و اختلال در این شبکه ها به اختلال در زندگی روزمره ما منجر می شود.

شبکه های اجتماعی جایی برای «زندگی دوم»
وی ادامه داد: فراگیری شبکه های اجتماعی مجازی در زندگی روزمره ما بگونه ای است که از آن بعنوان «زندگی دوم» یاد می کنند. به تعبیر فیلیپ روزدال – بنیان گذار زندگی دوم، «زندگی دوم» یک بازی کامپیوتری نیست بلکه جایی است که مردم آنگونه که می پسندند زندگی می کنند، سرگرمی دارند و حتی به نحوی که دوست دارند درآمد کسب می کنند. در واقع زندگی دوم بهترین محل برای کسانی است که از محیط اطرافشان خسته شده اند یا در شرایط بد آب وهوایی، کاری و… زندگی می کنند. این زیست جهان در قسمت های مختلف زندگی افراد جامعه رسوخ کرده، تا جایی که زندگی بدون استفاده از فضای مجازی تا حدودی غیر ممکن به نظر می آید.

«کارزارهای دیجیتال» فرصتی برای کنشگری اجتماعی
رحیمی در رابطه با تأثیر پیگیری کارزارهای مدنی از راه بستر شبکه های اجتماعی، توضیح داد: کارزارهای پیگیری اعتراضات و مطالبات مدنی در فضای دیجیتال در بیشتر مواقع به نتیجه منجر نمی شوند، اما با این وجود این قبیل فعالیت ها به یکی از ابزارهای اصلی کنشگری دیجیتال تبدیل گشته اند. از یک طرف این پلت فرم ها را میتوان بعنوان فرصتی برای طرح و پیگیری مؤثرتر اعتراضات و مطالبات گروههای اجتماعی مختلف در نظر گرفت و از سوی دیگر تهدیدی برای عدم پیگیری درخواست ها از کانال های اصلی و ترویج تنبلی اجتماعی در پیگیری مطالبات مدنی هستند. حقیقت امر اینست که اغلب مواقع سیاست مداران و مدیران مربوطه این کارزارها را جدی نمی گیرند و گاها هم اصلا اطلاعی از آن ندارند و این امر سبب می شود تا این کنشگری مدنی به نتیجه دلخواه نرسد و اعتماد نهادی (اعتماد به سازمان‎ها، ادارات و انواع نهادها در سطح جامعه) در معرض تهدید قرار گیرد.

افزایش تفاخر و خودنمایی در شبکه های اجتماعی
وی درمورد کشیده شدن پای اختلاف فرهنگی و طبقاتی به شبکه های اجتماعی، بیان نمود: شبکه های اجتماعی مجازی برای بعضی از افراد فضایی برای نشان دادن تمایز و برجسته کردن تفاوت های اجتماعی و فرهنگی است. خیلی از افراد این فضا را مکان مناسبی برای نمایش دارایی های خود می بینند و از این طریق خویش را از دیگران متمایز می کنند. شاید بسیاری از این افراد دنبال فرصتی برای دیده شدن هستند و فضای مجازی این امکان را به آنها می دهد تا تمامی لحظات خویش را برای دیگران به اشتراک گذارند و از این طریق فخرفروشی کنند.
این جامعه شناس افزود: در ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﻛﺎﻻﻫﺎ و اﺷﻴﺎء، اﺑﺰاری ﺑﺮای رﻓﻊ ﻧﻴﺎزﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ولی اﻣﺮوز ﺗﺎ ﺣﺪی از ﻛﺎرﻛﺮد ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﺼﺮف ﻛﺎﻻﻫﺎ و خدمات ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اغنای ﻧﻴﺎزﻫﺎی زیستی ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﻛﺎﻻﻫﺎ و ﻣﺼﺮف آنﻫﺎ ﻧﻤﺎد و ﻧﺸﺎﻧﻪای از ﻣﻨﺰﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎعی اﺳﺖ و ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺑﻪ مثابه اﺑﺰاری ﺑﺮای ﺑﻪ رخ ﻛﺸﻴﺪن ﻣﻨﺰﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎعی ﺗﻮﺟﻪ میﺷﻮد.
وی با تکیه بر این که در سالهای اخیر، تفاخر و خودنمایی در شبکه های اجتماعی شیوع گسترده ای داشته است، اظهار داشت: به اعتقاد بنده این مساله ناشی از ضعف در سرمایه اجتماعی و فرهنگی جامعه و این افراد است. زمانیکه افراد یک جامعه سرمایه اجتماعی و فرهنگی پایینی داشته باشند تلاش می کنند از راه معیارهای مادی تفاخر، خویش را در معرض دید قرار دهند.

منبع: sadkado.ir