آداب و رسوم ازدواج در ایران، بخش سوم از شکستن تخم مرغ برای رفع چشم زخم تا حلوای عروسی

صد کادو: جشن عروسی آخرین بخش از مراحل مختلف مراسم ازدواج است که گاهی بلا فاصله بعد از عقد و گاهی با فاصله چند ماه و یا چند سال از دیگر مراحل انجام می گیرد. رسمی برای گذر از یکی از مهم ترین مراحل زندگی که در شهرهای مختلف کشور باتوجه به آداب و رسوم هر منطقه، متفاوت اجرا می شود.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، انتخاب زمان برگزاری عروسی اینروزها بطور معمول وابسته به مناسبت ها و اعیاد مذهبی است، اما در گذشته انتخاب زمان عروسی تنها وابسته به این مساله نبود و خاصیت های دیگری هم بر این تصمیم گیری تاثیر داشت؛ بطورمثال در جوامع روستایی و مبتنی بر کشاورزی، عروسی را بعد از دِرو، خرمن کوبی و برداشت محصول برگزار می کردند یا در بعضی از جوامع کوچ رو، روز عروسی برمبنای وضع ستارگان و در زمان قشلاق تعیین می شد.
اقوام مختلف هم برمبنای باورهای خود روز عروسی را انتخاب می کردند. بلوچ ها عروسی را در یکی از روزهای زوج و بیشتر در روز چهاردهم یا بیستم ماه برگزار می کردند. اهل سنت در جزیره کیش، برگزاری جشن شادی در فاصله عید قربان تا عید غدیر را مکروه می دانستند. همین طور مانند شیعیان این جزیره در ماه های محرم، صفر و رمضان جشن عروسی برگزار نمی کنند. در ایل کلهر (ایلات کرمانشاه)، عروسی به طور معمول در ایام فرد برگزار می شد. عروسی ترکمن ها هم برمبنای تقویم کشاورزی، در آخر پاییز و بعد از پنبه چینی انجام می شود.
اینروزها اگر دختر و پسری تصمیم بگیرند مراسم عروسی برگزار کنند به دلیلهای مختلفی همچون موضوعات اقتصادی، با حذف موارد غیرضروری نهایتاً در یک شب، عروسی را برگزار می کنند اما در گذشته اینطور نبود. در گذشته مدت برگزاری جشن عروسی بیش از یک روز و بر طبق پایگاه اجتماعی خانواده ها متغیر بوده است. جشن عروسی خانواده های اعیان و اشراف به ۷ تا ۱۴ روز هم می رسید و در خانواده های معمولی این مراسم تا ۳ شبانه روز طول می کشید.
بیشتر بخوانید:
از «نشون کردن» دختر تا سبزی پاک کردن در مراسم خواستگاری
بامداد روز عروسی اولین کار حمام بردن عروس و داماد بود. در گذشته داماد را به حمام عمومی محله یا دِه، کنار رودخانه یا سرِ چاه می بردند. استحمام همراه با تراشیدن سر داماد با عنوان «سرتراشان» در بعضی نقاط مرسوم بود. در مناطقی از استان فارس، مراسم سرتراشون بعد از آمدن عروس به خانه داماد صورت می گرفت و میهمانان برمبنای توانایی خود، مبلغی پول هدیه می دادند و سپس داماد به امامزاده می رفت.
در کهگیلویه و بویراحمد وقتی عروس به خانه داماد می رسید، داماد را برای حمام به کنار رودخانه می بردند و بعد از بازگشت به خانه، سر و صورت او را اصلاح می کردند.
در جزیره کیش، داماد را با ساز و آواز به سر چاه می بردند. لباس های دامادی را در سینی می چیدند و روی آن پارچه سبزرنگی می انداختند. زنان با فاصله پشت سر مردان و نوازندگان حرکت می کردند و دورتر از چاه می نشستند. همزمان با اصلاح سر و صورت داماد، مولودی خوان ها شعر می خواندند. سپس داماد سر و تن خودرا می شست و در بین جمع لباس دامادی می پوشید.
در بعضی شهرهای استان هرمزگان، عروس قبل از ظهر روز عروسی با آرایشگر به حمام می رفت. محوطه حمام کردن عروس را با چاقو مشخص می کردند و ۴ گوشه حمام را شکر می ریختند. سپس برای دفع چشم زخم، تخم مرغی را دور سر او می چرخاندند و مقابل در حمام می گذاشتند، عروس باید تخم مرغ را با پا می شکست و وارد حمام می شد. بعد از بیرون آمدن عروس نیز برایش اسفند دود می کردند. سپس آرایشگر محلی بالای ابروی عروس خال می گذاشت و روی پیشانی اش گردن بندی طلا به شکل ماه یا خورشید آویزان می کرد، ابروهایش را با پولک تزیین و گونه ها و لب هایش را قرمز می کرد و دستمال سبزی روی صورت او می انداخت.
داماد هم به طور معمول سوار بر اسب پیش از حمام به زیارتگاهی می رفت که پدر یا مادرش برای او نذر کرده بودند. بعد پارچه سبزرنگی بر سر داماد می انداختند؛ خواهرها یا عمه های وی لباس هایش را در چمدانی سبزرنگ بر سر می گذاشتند و داماد را راهی حمام می کردند. در حمام، تخم مرغی با سوزن می گذاشتند که داماد باید پای راستش را روی سوزن می گذاشت و تخم مرغ را می شکست. سپس عود می سوزاندند و لباس های داماد را با صلوات و از سمت راست به تن او می کردند.
با شروع مراسم اصلی جشن و پای کوبی، رقص های محلی، خواندن ترانه، اجرای نمایش و بازی های مخصوص در مجلس زنانه و مردانه شروع می شد و گاهی تا صرف شام و حتی تا پاسی از شب ادامه می یافت. در علی آباد کتول، تنکابن، قوچان، چالوس و در بین ترکمن ها کشتی گیری نیز مرسوم بود. همین طور نمایش هایی در روز و شب عروسی اجرا می شد. در عروسی های بزرگ تهران قدیم، نمایش هایی با داستان یوسف و زلیخا، شیرین و فرهاد و زال و رودابه و سپس متناسب با آنکه خانواده های عروس و داماد اهل چه شهری بودند، نمایشنامه های انتقادی مانند وکیل و موکل، عروسی کاشی ها و… برپا می شد. در بعضی شهرها هم نمایش های تخته حوضی و حتی اجرای بندبازی رایج بود.
بیشتر بخوانید:
از شگونِ قند بله برون تا سرخیِ انگشتان حنا زده عروس
پذیرایی از میهمانان یکی از مهم ترین بخش های هر عروسی است که اینروزها با چند نوع غذای ثابت به انجام می رسد، اما در گذشته در هر منطقه باتوجه به فرهنگ آن محل تعیین می شد. در کردستان ظهر روزِ سوم عروسی، خانواده داماد ناهار می دادند؛ خانواده های ثروتمند آبگوشت و خانواده هایی با توان مالی کمتر، در فصل بهار آش دوخوا و در پاییز و زمستان آش پیازاو می دادند. خوراک مرسوم عروسی در یزد نان، پنیر، سبزی و تخم مرغ رنگ شده بود. در هرمزگان برای ناهار عروسی، خورش سبزی با برنج یا خورش گوشت و مرغ می دادند، برای شام هم با استانبولی پلو و مخلفات از میهمانان پذیرایی می کردند. در کاشان، گوشت نخوداسفناج و پلوخورش لپه از غذاهای معمول عروسی بود.
با پایان مراسم خانواده داماد، عروس را با ساز و آواز تا خانه جدید همراهی می کردند. در بیشتر مناطق به این بخش از مراسم، عروس کشان می گویند که باتوجه به فرهنگ هر نقطه با شیوه متفاوتی انجام می شود. بطورمثال در نقاطی از فارس، عروس یک دفعه دور اجاق خانه پدرش می گشت و قبل از خروج، دست های خودرا پر از گندم و برنج می کرد، سپس او را از زیر آینه و قرآن رد می کردند. در نقاط دیگر این استان عروس در حالِ گریه، دستش را در ظرفی پر از آرد می کرد و مادرش از همین آرد حلوا می پخت و روز بعد برای عروس و داماد می فرستاد. در بروجرد و اراک، عروس تا هدیه ای به نام «توکفشی» نمی گرفت، کفش هایش را برای رفتن به پا نمی کرد.
پس از رفتن میهمان ها، مراسم دست به دست دادن عروس و داماد صورت می گرفت. این کار بطور معمول توسط پدر عروس انجام می شد اما درصورتی که پدر در قید حیات نبود مادر، پدربزرگ، مادربزرگ داماد یا یکی از محارم عروس این کار را انجام می داد.

منبع: صد کادو