سنت گیلانی ها هنگام خشکسالی

به گزارش صد کادو، سنت آب سوارگیری (سنت مِراب گیری) یکی از آداب کهن گیلانی ها در کشاورزی است که در جریان آن، آب میان زمینهای کشاورزی تقسیم می شود و هنگام خشکسالی، کمبود آب مدیریت می شود.
سپیده آشفته پور ـ مسئول پژوهش و کمیته ثبت میراث ناملموس استان گیلان ـ با اشاره به اینکه کشاورزی مهم ترین شاخص فعالیت اقتصادی در این استان است، به ایسنا اظهار داشت: زندگی و امرار معاشِ جمع وسیعی از مردم این استان از راه فعالیتهای کشاورزی تأمین می شود. هرچند استان گیلان در کلیت خود بعنوان یک سرزمین حاصلخیز و مناسبِ فعالیتهای کشاورزی شناخته شده است، اما شرایط محیطی از قبیل اقلیم، ارتفاع، جنس خاک و قابلیت دسترسی به آب در همه جا، یکسان و یکنواخت فراهم نیست.
او افزود: کشت برنج٬ از دیر باز یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشاورزی و برنج یکی از اساسی ترین مواد غذایی گیلانی هاست. از این رو٬ در فرهنگ مردم گیلان برنج و برنج کاری انعکاسی بسیار وسیع داشته است و جایگاهی در داستان ها و آداب و رسوم گیلکی دارد. نیاز مداوم برنج به آب و اهمیت آبیاری در کشاورزی برنج، به مدیریت آب در استان گیلان اهمیت ویژه ای بخشیده است. ازاین رو، نظام عرفیِ شکل گرفته بر پایه حق و حقوق هر یک از نهرها و چگونگی نظارت بر جریان دائم آب، پیچیدگی زیادی دارد.
آشفته پور اضافه کرد: به این علت سنت آب سوارگیری یا مِراب گیری در استان گیلان معمول است. آب سوار، مِراب یا میراب کسی است که توسط خود کشاورزان انتخاب می شود و در تقسیم آب به شالیکاران کمک می نماید و در ازای کاری که انجام می دهد، بر مبنای توافق با کشاورزان، مزدی دریافت می کند. آب سوار در سرچشمه جوی آب، از تنه درختی حدود دو متر که به آن کَل (Kal) می گویند، استفاده می نماید و آب را به شکل مساوی به داخل خال مزارع (یعنی هر قطعه) هدایت می کند. مزارعی که مستقیما از این آب بهره مند می شوند، به آن «جوب سرخال» می گویند، که پس از سیراب شدن باید آب را به زمین پایین دست بدهد، که به آن «دم آبخور» می گویند. به مزارعی که در بالادست قرار دارند و آب ابتدا به آنها می رسد، «سر آب خور» می گویند.
این کارشناس اظهار داشت: در مواقعی که خشکسالی به نهایت شدت می رسد، میراب تمام کل ها را می بندد و آب را به سمت جوی اصلی هدایت می کند. سپس با بازنگری مزارع ابتدا به خشک ترین مزارع آب می رساند و این کار را با بستن کل های متعلق به مزارع دیگر انجام می دهد و به ترتیب با اولویت بندی، همه مزارع آبیاری می شوند و این کار فقط توسط میراب صورت می گیرد. امروزه میراب توسط کهنسالان و افراد سالخورده‌ی روستا و معمولاً در مساجد یا قهوه خانه ها انتخاب می شود.
مسئول ثبت آثار ناملموس استان گیلان در رابطه با اهمیت ثبت «سنت مِراب گیری» توضیح داد: با ورود تکنولوژی و تغییر سبک زندگی، رسم ها، آیین ها و مراسم ها هم تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون عوامل محیطی قرار گرفته و همینطور با عنایت به دشواری کار میراب و نداشتن مهارت کافی نسل جوان و نپذیرفتن این مسئولیت سنگین، به نظر می آید که جوانان از پذیرفتن این مهارت واهمه داشته و در نتیجه با عنایت به کهنسال بودن افراد متخصص در این حوزه، امکان دارد با مرگ هر یک از افراد، این سنت و مهارت به فراموشی سپرده شود. از طرفی، به علت اهمیتی که برنج در فرهنگ مردم گیلان دارد ضروریست به بررسی آداب فرهنگی خاص در رابطه با این منطقه پرداخت. ازاین رو مطالعه، حفظ و شناساندن این دانش بشری می تواند گامی برای حفظ آثار معنوی و میراث فرهنگی ناملموس باشد. ازاین رو سنت آب سوارگیری(سنت مِراب گیری) با شماره ثبت ۲۷۶۰ در سال ۱۴۰۱ در لیست میراث ملی کشور به ثبت رسید.