جوکول چه تنقلاتی است؟

صد کادو: «جوکول» نوعی از تنقلات در استان گیلان است که از برنج نارس تهیه می شود و در فرهنگ استان گیلان نماد سرسبزی و برکت است. بدین جهت «مهارت تهیه جوکول  و کارکردهای فرهنگی آن» به عنوان یکی از میراث های ناملموس استان گیلان به ثبت رسیده است.
سپیده آشفته پور ـ مسئول ثبت میراث ناملموس استان گیلان ـ درباره «مهارت تهیه جوکول و کارکردهای فرهنگی آن» به ایسنا اظهار داشت: امروزه جایگاه غذا در زندگی انسان از نیازی فیزیولوژیک فراتر رفته و ابعاد اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی یافته است. بدین سبب لازم است به سبب اهمیتی که برنج در فرهنگ گیلان دارد به بررسی آداب فرهنگی خاص در رابطه با آن پرداخت. برنج از عمده ترین محصولات کشاورزی گیلان است و پایه و اساس اقتصادی جامعه و خانواده را تشکیل می دهد. کشت برنج، از گذشته های دور یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشاورزی و یکی از اساسی ترین مواد غذایی گیلانی ها به ویژه در فرهنگ های محلی است. از این رو٬ در فرهنگ مردم گیلان برنج و برنج کاری انعکاسی بسیار وسیع داشته و جایگاهی در داستان ها و ترانه های گیلکی دارد. اثر همه جانبه این دانه کوچک را در ابعاد مختلف زندگی مادی و معنوی برنجکار گیلانی می توان دید. برای همین مطالعه و پشتیبانی از این فرهنگ یا میراث فرهنگی می تواند به حفظ تنوع غذایی و حفظ آثار معنوی و دانش بومی منجر شود.
او افزود: «جوکول» برنج نارس و معطر و در حقیقت نوبرانه برنج است و رنگ سبز متمایل به زرد دارد. در حقیقت «جوکول» یک واژه گیلکی است که از دو بخش تشکیل شده و «جو» به مفهوم برنج و «کول» به مفهوم نارس است. جوکول در فرهنگ استان گیلان نماد سرسبزی و برکت است و گیلانی ها جوکول را پس از فرآوری به عنوان تنقلات استفاده می نمایند.
آشفته پور افزود: جوکول از برنج شَلتوک (برنج پوست نگرفته) تهیه می شود، به این صورت که کشاورز مقداری از خوشه های مرغوب را از داخل ساقه بیرون می کشد و پس از جدا کردن دانه از خوشه با وسیله ای به نام «کولوشدار»، شَلتوک به دست آمده را خیلی آرام روی آتش تفت می دهد تا مغز شیری برنج خشک شود و سپس آنرا در پادنگ می کوبد یا بین دو کف دست مالش می دهد. برنج سبزرنگی که از پوست خارج می شود، «جوکول» می نامند. جوکول عطری بسیار دلپذیر دارد و باید زود مصرف شود، وگرنه سفت می شود.

مسئول ثبت میراث ناملموس استان گیلان با اعلان اینکه «جوکول» به دو گونه ساده و فرآوری شده مصرف می شود، اضافه کرد: در گونه دوم یا فرآوری شده، جوکول را با مقدار اندکی گلاب، شکر، دارچین و گاهی مغزگردوی ریزشده مخلوط کرده و سپس آنرا مصرف می کنند.

آشفته پور همین طور اظهار داشت: چیدن جوکول در اواسط مردادماه رایج است که به آن «جوکول گیری» می گویند. در گذشته های دور گیلانی ها «جوکول» را به عنوان تحفه یا سوغات نزد بزرگان، دوست یا آشنایی که در شهر بود، می بردند و هدیه دریافت می کردند. به این صورت که مقداری از آنرا در دستمال ابریشمی می ریختند و چهارگوش دستمال را می بستند و به سوغات می بردند. سوغات گیرنده نیز قواره ای پارچه در همان دستمال می گذاشت و به زارع یا همسرش هدیه می داد.
مسئول ثبت میراث ناملموس استان گیلان با اشاره به اینکه «مهارت تهیه جوکول و کارکردهای فرهنگی آن» با شماره ثبت ۲۴۹۶ در دی ماه سال ۱۴۰۰ در لیست آثار ملی کشور ثبت شده است، اضافه کرد: برداشت جوکول نویدی به نزدیک شدن زمان برداشت محصول برنج و پایان یک فصل زحمت کشاورز برنجکار و خانواده او شمرده می شود.