معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی: شهرداری بافت تاریخی را مخروبه فرض می کند

به گزارش صد کادو، معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی با بیان اینکه حریم «ارگ علیشاه» و «مقبرة الشعرا» کوچک گرفته شده و مدام در اطراف آن ساخت و ساز شده است، به اختلاف نظر با شهرداری برای حفظ بافت تاریخی اشاره نمود و اظهار داشت: ما مدام با این سوال ها از طرف شهرداری مواجه می شویم که «چرا باید بافت تاریخی به صورت مخروبه باقی بماند؟» یا «یک دیوار کاه گلی چه اثر شاخصی است؟»
وحید نواداد درباره ی وضعیت تعیین حریم و عرصه آثار تاریخی استان آذربایجان شرقی به ایسنا اظهار داشت: از حدود یک هزار و ۷۹۵ اثری که در این استان ثبت ملی شده است، ۱۲۵ اثر تا حالا تعیین حریم و عرصه شده اند. تعدادی آثار شاخص در استان داریم که سالهای قبل تعیین حریم و عرصه شده اند و هم اکنون با مشکلاتی مواجه گشته اند، برای مثال «ارگ علیشاه» و «مقبرة الشعرا» در تبریز در دهه ۵۰ حریم گذاری شده اند. این حریم در آن دوره خیلی کوچک گرفته شده است و هم اکنون در بافت تاریخی قرار دارند و ساخت وسازهایی که در آنجا به انجام می رسد، مشکلاتی را برای این آثار تاریخی ایجاد کرده و لازم است در حریم این آثار شاخص، بازبینی شود.
او افزود: یکسری آثار شاخص دیگر هم داریم که علاوه بر ثبت ملی، برای آنها پرونده ثبت جهانی تشکیل شده است، مانند «روستای کندوان»، اما هنوز برای آن، حریم و عرصه ای مشخص نشده است، «قلعه بابک» و «قلعه ضحاک» در هشترود هم وضعیت مشابهی دارند.
معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی افزود: تعدادی مسجد بسیار مهم هم داریم، مانند مسجد جامع مرند و شبستر، مسجد تسوج از دوران ایلخانی، مسجد ضریر مراغه از دوران صفوی که هنوز حریم و عرصه ندارند. همین طور در اهر مجموعه «بقعه شیخ شهاب الدین اهری» را داریم که پرونده آن می تواند برای ثبت جهانی آماده شود، اما متاسفانه عرصه و حریم این اثر هم مشخص نشده است، البته مطالعات آن در حال انجام می باشد، اما هنوز تصویب و نهایی نشده است. از طرفی، محوطه های تاریخی دیگری، مانند «قلعه بختک لیلان»، «تپه یالدور» در مرند، «قلعه نجف قلی خان» در میانه، «تپه قره آغاج» چاراویماق، «قلعه جوق» و «تپه دوزدوزان» در سراب، «عمارت آینالو» و «کول تپه» در هادی شهر از مواردی هستند که به مطالعات تعیین حریم و عرصه نیاز فوری دارند.
معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی درباره ی چالش تعیین عرصه و حریم در این استان، اظهار داشت: بدنبال تعیین عرصه و حریم یکسری اقدامات قانونی صورت می گیرد، یعنی یک شرایط و تکالیف مشخصی برای سایر دستگاه های اجرائی و متولیان امور، مانند جهاد کشاورزی، شهرداری ها، وزارت کشور و … ایجاد می شود، اما زمانی که عرصه و حریمی تعیین نشده باشد به طبع این تکالیف بصورت قانونی وجود نخواهد داشت و همین چالش جدی برای میراث فرهنگی است. همچنین، در شهرها بحث توسعه شهری و ساخت وسازها در بافت های تاریخی مطرح است که مشکلات جدی را به وجود می آورد. این چالش ها در همه شهرها وجود دارد، مشابه مشکلاتی را که در میدان نقش جهان اصفهان بود، ما در مقبرة الشعرا و ارگ علیشاه تبریز و مسجد کبود داشتیم.
او اضافه کرد: در حقیقت امروز توسعه شهری در مداری واقع شده است که مالکان، تعداد طبقات بیشتری را برای ساخت وساز می طلبند، شهرداری ها هم به طبع درآمدی بوسیله فروش تراکم و پروانه ساخت خواهند داشت، همین موضوعات عامل و فشاری در تعیین حریم و عرصه آثار تاریخی می شود. در بحث سرمایه گذاری و معادن هم مطالبی است که با وزارت صنعت و معدن گاه درگیر چالش هایی می شویم، در بحث اراضی و کشاورزی نیز این مساله صدق می کند. این در حالیست که اگر اثری حریم و عرصه مشخصی داشته باشد، میراث فرهنگی در مقابل استعلامات پاسخ مشخصی خواهد داشت، اما وقتی حریم و عرصه ای تعیین نشده باشد، چالش های میراث فرهنگی در برخورد با آنها بیشتر می شود.
نواداد درباره ی وضعیت همکاری شهرداری ها برای حفظ آثار تاریخی، اظهار داشت: میراث فرهنگی یکسری اختلاف نظر اساسی با شهرداری درباب بافت، آثار و بناهای تاریخی دارد، وقتی صحبت از آثار تاریخی می شود شهرداری ها بیشتر بدنبال آثار شاخص هستند و در این خصوص یاری دهنده هستند و به حفظ این آثار کمک می کنند، اما وقتی پای بافت تاریخی به میان می آید، دیگر چنین حمایتی ندارند. قانون های میراث میراث فرهنگی دیگر برایشان معنا ندارد و وقتی می گوییم تعریض معابر در بافت تاریخی صورت نگیرد، با این پرسش مواجه می شویم که چرا باید بافت تاریخی بصورت مخروبه باقی بماند؟ یا یک دیوار کاه گلی چه اثر شاخصی است؟ بدین سبب درباره ی ضوابط بافت تاریخی آن چنان که باید با ما همکاری نمی کنند.
او افزود: متاسفانه در بحث اقتصاد شهری هم نتوانستیم اهرم های کافی برای مردم و همکاران ایجاد نماییم که بتوانند بوسیله این اهرم ها برای سرمایه گذاری اقدام نمایند. این موجب می شود وقتی ضوابط خاصی در بافت ها وجود دارد خصوصاً ارتفاع و تعداد طبقات، املاک آن منطقه دیگر ارزش چندانی برای سرمایه گذاری نداشته باشند و همین سبب می شود بافت تاریخی به سمت بافت فرسوده برود.
معاون میراث فرهنگی آذربایجان شرقی درباره ی تفویض اختیار تعیین حریم و عرصه آثار تاریخی به ادارات کل استانها بیان کرد: تفویض اختیار در این زمینه، حکم تیغ دو لبه را دارد، واقعیت این است که با این اقدام سرعت تعیین عرصه و حریم برای آثار بیشتر می شود، اما از طرفی، ممکنست فشارهای استانی بیشتر شود و این تصمیم گیری تحت تاثیر این فشارها قرار گیرد. به هر حال، این مساله هم به ترکیب علمی و افراد حاضری که در مجموعه وجود دارند، برمی گردد.