دبیر جشنواره شعر فجر عنوان كرد گامی برای مظلومیت زدایی از شعر

به گزارش صد کادو، دبیر جشنواره شعر فجر با بیان اینکه برگزاری این جشنواره گامی در راه مظلومیت زدایی از هنر شعر است، می گوید: اگر صدا و سیما به همان اندازه که به موسیقی و سینما بها می دهد، به شعر و ادبیات هم بها می داد، شعر، مخاطبان خویش را پیدا می کرد.
رضا اسماعیلی – شاعر – که با حکم محمدمهدی اسماعیلی – وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی – بعنوان دبیر علمی هفدهمین دوره جشنواره شعر فجر منصوب شده است، به صورت مکتوب به پرسش های ایسنا در رابطه با این جشنواره و حاشیه های احتمالی اش پاسخ داده است.

رسالت شاعر، مرهم نهادن بر زخم هاست
سال جاری شرایط ویژه ای در کشورمان حاکم شده، فعالیتهای ادبی و هنری چندان رونق نداشته است. با عنایت به این نکته، استراتژی جشنواره شعر فجر چگونه است؟
پاسخ به سوال شما به مقدمه ای نیاز دارد. اینکه هنر چیست و هنرمند چه رسالتی دارد؟ هنر یک فضیلت انسانی است، و رسالت شعر و ادبیات در جهان امروز – بیش و قبل از هر چیز- تالیف قلوب و تقویت روح همبستگی و همدلی است. شعر، فصل «وصل» است و راهی برای مفاهمه، به هم رسیدن و وفاق بیشتر. رسالت شاعر به قول مولانا «وصل کردن» است، نه ایجاد فاصله و دمیدن در تنور «فصل». رسالت هنرمند اصیل، ایجاد «جاذبه» است، نه دافعه. تبدیل تهدید به فرصت و نومیدی به امید است. دمیدن روح عشق و امید و زندگی و زایندگی در کالبد جامعه و دعوت به تلاش و تکاپو برای ساختن آینده ای بهتر است. شعر تمرین فرشتگی و بازتولید زیبایی است. شعر، دعوت به مفاهمه و گفتگو برای رسیدن به همدلی و همزبانی بیشتر برای حرکت به سمت «آرمان شهر: مدینه فاضله» یا «یوتوپیا» است.
شاعر با زبان شعر به دنبال رونمایی از معصومیت انسان و صیانت از گوهر «انسانیت» است. رسالت شاعر مرهم نهادن بر زخم ها و التیام آلام بشری برای رسیدن به آرامش و راستی و رستگاری است؛ چنان که «تولستوی» رمان نویس نامدار روسی با تکیه بر این دقیقه گفته است: «هنر انسان را از حیات فردی، به حیات جمعی ارتقا می دهد.» بزرگی دیگر هنر را «سایه ای از کمال خداوند» خوانده است. به تعبیری دیگر، هنر شعر بازتعریف «عدالت» است، چنان که در روایت آمده است که: «بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاْرْضُ: زمین و آسمان ها بر عدل استوار است»، و عدالت در لغت به معنای اعتدال و حدِ وسط، بین افراط و تفریط است. عدالت جوهره زیبایی و برترین و والاترین فضیلت انسانی است. تعهد هنرمند هم در تعهد او به عدالت ریشه دارد که برترین و والاترین هنر و فضیلت انسانی است.
با این مقدمه، فکر کنم به پاسخ رسیده باشیم.
آیا شاهد تغییرهایی در این دوره از جشنواره خواهیم بود؟
همچنان که می دانید، سال جاری هفدهمین دوره جشنواره ملی و بین المللی شعر فجر برگزار می شود. پیش از هر چیز به رسم ادب وظیفه خود می دانم از همه مدیران، دبیران و عزیزانی که در برگزاری باشکوه جشنواره های شعر فجر در سالهای پیش سهیم بوده اند، صمیمانه تشکر کنم. چونکه این راه روشن به همت بلند این خوبان هموار شده است.
سال جاری هم که توفیق خدمتگزاری به وارثان «آب و خرد و روشنی» نصیب این کمترین شده است، فروتنانه از جامعه ادبی و همه اصحاب فکر و فرهنگ – بویژه شاعران – درخواست می کنم که چراغ راه ما باشند و با عرضه نظرها و پیشنهادهای پرارزش و راهگشای خود، ما را در بالا بردن سطح کیفی بزرگ ترین رُخداد ادبی کشور یاری کنند. بدون هیچ اغراقی، وارثان و صاحبان اصلی جشنواره شعر فجر «شاعران» هستند و توفیق خدمت به این خوبان و فرهیختگان افتخاری بزرگ است.
سال جاری هم جشنواره ملی شعر فجر در جهت اهدافی که برای آن تعریف شده است، برگزار می شود که از مهم ترین آنها: «پاسداشت زبان و ادبیات فارسی»، «تکریم شعر و شاعران»، و زمینه سازی برای ایجاد رقابتی سالم در عرصه شعر و ادبیات است. رسالت بزرگ دیگری که بر دوش این جشنواره است، ایجاد وفاق و همدلی و همزبانی بین اهالی شعر و ادبیات است. فراهم کردن بستری برای گفتگو و «به هم رسیدن».
البته من هم بر این باورم که جشنواره شعر فجر در دوره جدید، باید به دنبال فتح قله های جدیدی باشد. امید آن که با همدلی و همراهی هیئت علمی و داوران جشنواره شاهد برگزاری جشنواره ای در تراز شعر و ادبیات انقلاب اسلامی باشیم.

حضور شاعران در جشنواره شعر فجر فارغ از خط کشی های غیر ادبی
گاهی به نظر می آید در داوری آثار نوعی تک صدایی وجود دارد و همه جریان های شعری دیده نمی شوند یا مشارکت داده نمی شوند. در رابطه با دیدگاه خود در این حوزه توضیح می دهید، برای این مورد چه تمهیدهایی خواهید داشت؟

اگر شما به اسامی برگزیدگان جشنواره شعر فجر در ادوار گذشته نگاه کنید، به این نتیجه می رسید که این حرف، مبنای درستی ندارد. بزرگانی که در دوره های گذشته جشنواره مورد تقدیر قرار گرفته اند، گواه صادقی بر نفی «تک صدایی» در جشنواره شعر فجر است. با این وجود تلاش همه ما بر اینست که فضایی برای حضور همه شاعران – فارغ از خط کشی های غیر ادبی – فراهم نماییم.

به صورت خلاصه، برخورداری از جوهره شعری و مولفه های زیباشناختی و مضمون و درونمایه ارجمند و انسانی همچون مهم ترین معیارهای داوری در این جشنواره است.

توجه به اهداف جشنواره برای پیشگیری از حاشیه ها

یکی از حاشیه هایی که سال قبل در جشنواره اتفاق افتاد، این بود که شاعری که گویا در لیست برگزیده ها بود، زمان برگزاری از لیست بیرون کشیده شد. اگر سال جاری هم چنین اتفاقی افتاد، مواجهه شما با این مورد چگونه خواهد بود؟

شایسته تر آن است که برای رسیدن به جواب دقیق تر، این سوال را از دبیر علمی همان دوره بپرسید. چون اطلاعات من برای قضاوت در این مورد کافی نیست. به نظر من اگر اعضای هیئت علمی و تیم داوران در انتخاب آثار برگزیده به اهداف برگزاری جشنواره توجه داشته باشند و این انتخاب ها متناسب با شان و فلسفه برگزاری جشنواره شعر فجر باشد، اتفاق های ناخواسته ای از این قبیل، تکرار نخواهد شد.

کم مخاطب بودن شعر فجر در بی عدالتی فرهنگی ریشه دارد
جشنواره شعر فجر، به اندازه دیگر جشنواره های فجر (موسیقی- فیلم) پرمخاطب نبوده است. به نظر شما دلیل این مورد چیست؟

فیلم و موسیقی برای مخاطب امروز نسبت به شعر جذابیت های بیشتری دارند. مقایسه شعر با موسیقی و سینما، اصولا مقایسه عادلانه ای نیست، ضمن آن که موسیقی و سینما هم وامدار شعر و ادبیات اند و در موارد خیلی از شعر ارتزاق می کنند. عنوان «سینمای شاعرانه» هم مُهر تاییدی بر این ادعا و دلیلی بر برتری شأن معنوی شعر نسبت به سینماست.
با این حال، شعر هم خوانندگان و خواهندگان پروپا قرصی در جامعه ما دارد. کم مخاطب بودن شعر و جشنوارهای ادبی، ریشه در بی عدالتی فرهنگی در جامعه دارد. اگر صدا و سیما به همان اندازه که به موسیقی و سینما بها می دهد، به شعر و ادبیات هم بها می داد، شعر مخاطبان خویش را پیدا می کرد.
متاسفانه با وجود آن که شعر و ادبیات مهم ترین مولفه فرهنگ ما و هنری تمدن ساز و هویت پرور است، به هزار و یک دلیل همچنان در مظلومیت و مهجوریت به سر می برد. بارزترین نشانه این مظلومیت آن است که در معرفی یک آلبوم موسیقایی، در اغلب موارد نام شاعر ترانه ها در حاشیه قرار می گیرد!
برگزاری جشنواره ملی شعر فجر، گامی بلند در راه مظلومیت زدایی از هنر شعر است.