یادداشت مهمان؛ اینترنت کودکان از نظریه تا عمل

صد کادو: سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی یکی از با اهمیت ترین سندهایی است که در امتداد تاکیدات مقام معظم رهبری در مورد رها بودن فضای مجازی تدوین شده چونکه لطمه پذیرترین بخش جامعه کودکان هستند.

به گزارش صد کادو به نقل از مهر، محمدمهدی سیدناصری در یادداشتی به تأثیر تصویب اینترنت کودکان از نظر فرهنگی و حقوقی پرداخته است. سیدناصری دکترای حقوق دارد و در حوزه حقوق کودک منابعی تئوریک را تألیف کرده و پژوهشگر و محقق در زمینه حقوق کودکان است.
مشروح این یادداشت را در ادامه بخوانید:
رشد سریع دنیای دیجیتال، فضای سایبری و نفوذ و استفاده از فناوری های ارتباطات و اطلاعات بر زندگی انسان ها به ویژه کودکان و نوجوانان تأثیری چشم گیر داشته است. باید این واقعیت را پذیرفت که کودکان و نوجوانان؛ امروزه زمان زیادی را برای کارهای آموزشی، تفریحی و سرگرمی در اینترنت و دنیای دیجیتال سپری می کنند و در معرض انواع و اقسام خطرات و تهدیدات نیز قرار می گیرند. در کنار آثار مثبت فضای مجازی، استفاده از آن به شکل گسترده تبعات منفی و تلخی برای کودکان بدنبال دارد که می توان به ایجاد وابستگی، انزواطلبی، استرس، افت تحصیلی، پرخاشگری، کاهش میزان مطالعه و بالاخره خمودگی و زیان های جسمی جبران ناپذیری برای کودکان اشاره نمود. در حقیقت این افزایش سطح دسترسی به محتوای برخط برای اقشار مختلف جامعه همچون کودکان بستری برای محدود شدن یا نقض حقوق آنان به وجود آورده است. در این میان حقوق کودکان به عنوان لطمه پذیرترین قشر جامعه بیشتر در معرض تعرض و سوءاستفاده قرار می گیرد.
سند پشتیبانی از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، از سال ۱۳۹۸ در دستور کار شورای عالی فضای مجازی قرار گرفته بود تا بواسطه آن اینترنت کودکان از اینترنت عمومی جامعه مستقل شود و هم تولید محتوای گسترده ای مخصوص کودکان و نوجوانان در فضای اینترنت صورت گیرد. در همین راستا چهارمین جلسه کارگروه راهبردی و تدوین الگوی عملیاتی و مقررات عمومی صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، در امتداد اجرائی سازی بند الف ماده ۴_۱ سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی که در جلسه شورای عالی فضای مجازی کشور مصوب شده بود، در تاریخ ۱۵ شهریور ماه سال ۱۴۰۱ به میزبانی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اجرا شد.
در ابتدا باید به این پرسش پاسخ داد که اینترنت کودکان چیست و سابقه بحث صیانت از کودکان در فضای مجازی به چه تاریخی برمی گردد؟ سابقه موضوع صیانت از کودکان در فضای مجازی نزدیک به دو دهه است که در دنیا دنبال می شود و در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود هم کارهای خوبی در کشور انجام شد البته در ادامه کمتر به این حوزه توجه شده است و اقدامات انجام گرفته یا کافی نبوده یا متناسب با چارچوب های فرهنگی کشورمان نبوده است. در ادامه باید به این پرسش پاسخ داد که کودک به چه کسی گفته می شود؟ در اصطلاح علم حقوق، «کودک یا صغیر به کسی گفته می شود که از نظر سن به نمو جسمانی و روانی لازم جهت زندگی اجتماعی نرسیده باشد.» در ماده ۱ پیمان نامه جهانی حقوق کودک در تعریف کودک اینگونه آمده است: کودک یعنی انسان زیر ۱۸ سال مگر اگر که بر طبق قانون قابل اعمال، سن قانونی کمتر تعیین شده باشد.
سند صیانت از کودکان در فضای مجازی خردادماه سال ۱۴۰۰ به تصویب رسید. در این سند تقسیم کار خوبی شده و برای دستگاه های مختلف تکالیفی در نظر گرفته شده است تا بتوانیم بر پایه آن عقب ماندگی های گذشته را جبران نماییم. برمبنای تکالیف در نظر گرفته شده در سند صیانت از کودکان در فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف شده است تا با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر نهادهای فرهنگی یک محیط امن در فضای مجازی برای کودکان فراهم آورد تا آنها کمتر در معرض محتواهای نامناسب قرار گیرند. تکلیف دیگر وزارت ارتباطات در این سند این بود که محیط امن را متناسب با سن و محتوایی که در اختیار کاربر قرار می گیرد فراهم آورد.
به همین منظور وبسایتی آماده شده که امکان جست وجو در وب با موتور جست وجو ذره بین و جست وجو در ویکی پدیای ایرانی (پرشیا ویکی) را فراهم نموده است. در این وب سایت به والدین اعلام شده که با بهره گیری از شماره گیری کد دستوری #۴۵۶* در تلفن همراه یا دانلود اپلیکیشن اندرویدی «مدیریت فرزندان ۴۵۶»، می توانند دسترسی فرزندان خودرا به سایت های مختلف اینترنتی مدیریت کنند. با نصب برنامک مدیریت فرزندان ۴۵۶، والدین می توانند فرزندان خودرا در فضای اینترنت مدیریت و با تنظیمات دلخواه، وب سایت های مناسب آنها را انتخاب و از دسترسی فرزندان خود به محتوای نامناسب جلوگیری نمایند. البته باید عنوان نمود که فهرستی پیشنهادی از وب سایت هایی که عاری از محتوای نامناسب هستند بطور پیش فرض در برنامه قرار گرفته و کاربران می توانند با بررسی آنها فهرست مورد نظر خودرا تهیه کنند.
امکانات این برنامه چیست؟
۱. انتخاب وب سایت های قابل دسترسی.۲. مدیریت اینترنت برنامک ها.۳. ویترین وب سایت های قابل دسترسی برای فرزندان. ۴. تعیین سطح محدودیت اینترنت (سبز، سفید، زرد، نارنجی).
سطوح محدودیت اینترنت چگونه است؟
هر رنگ نماینده لیستی از وب سایت هاست که با فعال کردن آن، فرزندان فقط به آنها دسترسی خواهند داشت. به عنوان مثال، با انتخاب رنگ سبز که بیشترین محدودیت را ایجاد می کند، فرزندان به یک فهرست مشخص از وب سایت ها دسترسی پیدا می کنند. با انتخاب رنگ سفید، علاوه بر وب سایت های قابل دسترسی در رنگ سبز، فهرست دیگری از وب سایت ها نیز اضافه می شود و به همین ترتیب تا رنگ نارنجی که حاوی بیشترین تعداد وب سایت های قابل دسترسی (شامل تمام وب سایت ها با دامنه ir. توسط فرزندان است.
در زمینه حقوق و آزادی های مدنی همچون دسترسی آزاد به اطلاعات، حق بر آموزش، آزادی بیان، آزادی عقیده و دین، حق برهویت؛ آزادی اجتماعات و تجمعات مسالمت آمیز، حق بر حریم خصوصی، حق بر ثبت ولادت، تفریح و کارهای فرهنگی و نیز حقوق حمایتی کودکان از قیبل حمایت در مقابل خشونت، حمایت در قابل بهره کشی اقتصادی و یا جنسی و حمایت در مخاصمات مسلحانه، دولت ها موظف به احقاق حقوق مرتبط کودکان در دنیای دیجیتال هستند. در عصر دیجیتال امروز، دوران کودکی هم زمان در محیط های برخط (آنلاین) و آفلاین می گذرد. در صورتیکه از حقوق کودکان در یک محیط حمایت نشود در محیط دیگر نیز حقوق آنها به خطر می افتد. می توان راهکار را در مسئول کردن ارائه دهندگان و بسترسازان محیط دیجیتال دانست. به عبارت دیگر، پشتیبانی از حقوق کودکان دردنیای دیجیتال هزینه اجتماعی است که فراهم آورندگان دنیای دیجیتال، از شرکتها گرفته تا والدین و سرپرستان کودک، می پردازند. توجه به این نکته مهمست که اگر تا روز گذشته قتل و سایر جرایم مقابل تمامیت جسمی از اهم جرایم مقابل اشخاص بوده و به طور معمول در نظام های مختلف بیشترین مجازات را دربرداشته، اما امروزه با پدیداری تکنولوژی های جدید جلوه جرایم نیز دگرگون شده و به همین جهت باید پشتیبانی از ارزش های مختلف به صورتی عادلانه و هماهنگ ارزش گذاری شود خصوصاً آن که در منابع غنی فقه اسلامی قواعد و احکام در رابطه با اینگونه امور وجود دارد و انطباق آن با فرهنگ اجتماعی امکان دارد.
سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی یکی از با اهمیت ترین سندهایی است که در امتداد تاکیدات مقام معظم رهبری در مورد رها بودن فضای مجازی تدوین شده چونکه بر لطمه پذیرترین بخش جامعه که کودکان هستند تاکید داشته و برای کاهش لطمه پذیری در این عرصه موثر است. در این سند، سیاست های کلان، اقدامات کلان و تقسیم کار ملی در زمینه مدیریت و راهبری، ایجاد محیط صیانت شده، توسعه محتوا و خدمات رده بندی شده، حمایت و مراقبت، فرهنگسازی و ارتقای سواد فضای مجازی و تعاملات بین الملل تبیین شده است. هم اکنون کشور عزیز ما حدود ۲۲ میلیون کودک و نوجوان دارد و با راه اندازی پروژه اینترنت کودک و نوجوان باید امیدوار بود تا با همکاری تمامی نهادها از آموزش وپرورش تا وزارت فرهنگ و ارشاد و تمام دستگاه های مربوطه امیدواریم در طرح جدید به گذشته نگاه شود و نقاط قوت و ضعف آن بررسی شود و مسیری که در گذشته طی شده است باردیگر تکرار نشود تا به بهترین شکل به موفقیت برسد؛ و باید دید که فاصله بین نظریه تا عمل چقدر است.

منبع: صد کادو