در هشتمین جلسه عصراندیش مطرح شد؛ ماموریت اقتصاد در جامعه اسلامی، فراتر از تامین معیشت است

به گزارش صد کادو، مدیرروابط مرکز مطالعات بنیاد فرهنگی روایت فتح اظهار داشت: اقتصاد به عنوان هدف جامعه بد است ولی اقتصاد به عنوان ابزار برای جامعه اسلامی ضرورت دارد. انگیزه از کار، متعالی است گرچه معیشت باید تامین شود.

به گزارش صد کادو به نقل از مهر، هشتمین جلسه از سلسله جلسات عصراندیش روز شنبه ۲۲ مرداد با حضور مهدی متولیان مدیر روابط مرکز مطالعات بنیاد فرهنگی روایت فتح، در دفتر مرکزی دانشگاه توسعه اجتماعی رسالت برگزار گردید.
در این جلسه مهدی متولیان به عرضه و شرح خلاصه ای از محتوای کتاب «توسعه و مبانی تمدن غرب» تألیف شهید مرتضی آوینی پرداخت.
متولیان در ابتدا به ذکر مسیر تحول شهید آوینی از دانشجوی معماری تا مستند ساز سازمان جهاد سازندگی و سپس روایت فتح پرداخت. وی اشاره نمود که مسیر تحول شهید آوینی با آشنایی او با شخصیت امام خمینی (ره) به وسیله نوارهای کاست سخنرانی های امام صورت گرفت.
متولیان اضافه کرد: آوینی همزمان با تولید مستندهای تلویزیونی به نوشتن مقالات هم مشغول بود که آنها را در مجلات جهاد و اعتصام منتشر می کردند و همچنین کتاب ناتمام فتح خون. کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب پرسش هایی بنیادین است که باورهای مرسوم در رابطه با مفاهیم توسعه مثل بانکداری و پول را زیر سوال می برد. در این کتاب شهید آوینی اقتصاد صلواتی را در مقابل دیکتاتوری پول قرار داده است و به اقتصاد صلواتی بعنوان راهکاری در مقابل اقتصاد منحط غرب نگاه کرده است و بعنوان مثال به راننده مینی بوسی اشاره می کند که در جبهه با ماشین شخصی خود به جابه جا کردن رزمنده ها می پردازد. متولیان بروز اجتماعی اقتصاد صلواتی را در عصر حاضر پیاده روی اربعین دانست و اشاره نمود این جریان بزرگ که بدون حمایت دولت ها و با حضور مردم برگزار می گردد در واقع سنت شکنی سبک زندگی مدرن و غرب زده است.
* کار در فرهنگ غرب شر واجب اما در فرهنگ اسلامی عبادت است
این پژوهشگر در ادامه اظهار داشت: در نگاه آوینی کار در فرهنگ غرب شر واجب است اما در فرهنگ اسلامی عبادت است. کار زمینه شکوفا شدن استعداد بشری است شما تا کار نکنید توانایی های بالقوه شما تبدیل به فعلیت و توانایی نمی گردد. و مسیر تکاملی انسان همین کار و فعل و انفعال با نیروهای متضاد و مخالف است. قوای روحانی ما هم همچنین است و کار مستقیم ترین و اصلی ترین وسیله فعالیت ما برای تربیت قوای روحانی ما است. کار کاملاً در راه تعبدی ما قرار دارد. ولی در فرهنگ سرمایه داری همه آن بندی که یک کارمند را به سازمانش متصل می کند حقوق و دستمزدی است که دریافت می کند ولی در جامعه اسلامی با استناد به رفتارهای رزمندگان می گوید که رزمندگان برای اعتقادش با کار نسبت پیدا کرده است حال حقوقش کم باشد یا زیاد. بنیاد اتصال شخص به کار و عمل انگیزه شخصی و درونی است که ما این را در انقلاب اسلامی به وفور تجربه کرده ایم و همین هم اکنون هم گروههای جهادی مختلفی که در زمینه های مختلف در تلاش هستند همین نگاه کار در جامعه اسلامی را دارند. نیروی انقلابی با ناملایمات و سختی ها کارش را ترک نمی کندو اعتقادش به مرتفع ساختن نیازهای جامعه نمی گذارد، کاری زمین بماند.
نفیسی در ادامه اظهار داشت: نکته تمایز کتاب اینست که باور دارد علوم مادی در غرب پایه عمل ندارند و تنها تجربه هایی هستند که کاملاً قابل نقد هستند. یک سوالی که در رابطه با کتاب پیش می آید اینست که کتاب به سوالات فلسفی تمدنی بزرگی می پردازد اما چاره ای درخور عرضه نمی دهد که البته این نکته با عنایت به سال نوشتن کتاب که اوایل دهه شصت است و همچنین نگاه روزنامه نگارانه کتاب که در واقع مقالاتی برای عموم است قابل توجیه است. مثلا در مساله اقتصاد صلواتی این نکته بیان می شود که انسان از نیازهای مادی گذر کند و به سمت انسان کامل حرکت نماید ولی خودش هم اذعان می کند که نمی توان پول و بانک را نادیده گرفت. پول واجب است اما نباید سبب شود انسان معیارها و ارزش هایش را کنار بگذارد.
ما، بنیاد اتصال شخص به کار و عمل انگیزه شخصی و درونی است که ما این را در انقلاب اسلامی به وفور تجربه کرده ایم و همین هم اکنون هم گروههای جهادی مختلفی که در زمینه های مختلف در تلاش هستند همین نگاه کار در جامعه اسلامی را دارند. نیروی انقلابی با ناملایمات و سختی ها کارش را ترک نمی کندو اعتقادش به مرتفع ساختن نیازهای جامعه نمی گذارد، کاری زمین بماند.* اقتصاد، ابزار است و نه هدف
متولیان اضافه کرد: اینکه اقتصاد همه چیز را مدیریت کند بد است. اما آیا اقتصاد بد است؟ نه اما اقتصاد بعنوان هدف جامعه بد است ولی اقتصاد بعنوان ابزار و راهبرد برای جامعه اسلامی لازم و ضروری می باشد. انگیزه شما از کار متعالی است گرچه معیشت باید تأمین شود. اصل حضور شخص در یک شغل انگیزه های درونی اوست نه تنها به دست آوردن مال. در کتاب دیگری که آوینی پس از این مقالات کتابی نوشت به نام فردایی دیگر و در مقاله آخرین دوران رنج شهید آوینی نسخه ای می دهد و آن نسخه اینست تنها راه رهایی جامعه از نهیلیسم عشق و نترسیدن از مرگ است. تمام رفتار رزمندگان در جبهه عشق به انسان کامل یعنی امام که دراقع ایشان تجسمی از کمال مطلق انسانی هستند و غلبه بر ترس از مرگ است. شخصی در دزفول در مشوک باران خانه اش خراب شده بود و بچه هایش زیر آوار شهید شده بودند وقتی به او تسلیت گفتند آن شخص گفت فدای سر امام. در تحقیقی که در رابطه با قایق های تند روی نیروی دریایی سپاه شد بحث این بود که چرا نیروهای آمریکایی از این قایق های تند رو نمی سازند و پاسخ یکی از فرماندهان نیروی دریایی این بود که وقتی یک رزمنده سوار این قایق می شود هیچ پشتیبانی ندارد و تا بر ترسش از مرگ غلبه نکرده باشد نمی تواند وارد درگیری شود و دلیل اینکه پروژه قایق های تندرو آمریکایی ها شکست خورد ترس شدید سربازان آمریکایی از مرگ است.
صادق ابراهیمی اظهار داشت: نظر آوینی اداره جامعه بر مبنای جامعه صلواتی نیست بلکه تصور صورت هایی است که با وضع موجود در تضاد است. وضعیت دیگری بر ضد جامعه سود پرست که می تواند اتفاق بیافتد و باید به آن اندیشید و اینست که مهم می باشد.
* آوینی، مرعوب مشهورات و مقبولات یا همان باورهای مرسوم نبود
رضایی افزود: کار کرد این نوع نوشتارهای اینست که شما را با عالمی جدید آشنا می کند و این لازمه هر الگوی جدید است و دغدغه اصلی اینست که آوینی در عالمی جدید سیر کرده است و عالمی جدید را به تصویر کشیده است و پس از این تصور روشن از جامعه آرمانی است که میتوان انتظار داشت جامعه به سمت جامعه آرمانی ایرانی اسلامی حرکت نماید. اما سوال اینجاست که آوینی چه سلوکی را طی کرده است که می گوید من سبک جدیدی در مستند حقیقت خلق کرده ام و الگوی رفتاری و سبک آوینی چرا مورد واکاوی قرار نگرفته و پس از شهید آوینی این حرکت امتداد پیدا نکرده است؟
متولیان اظهار داشت: مهم ترین اثری که آوینی از خود به جا گذاشت نگاه دینی و مستقل به تولید آثار است و مرعوب مشهورات و مقبولات یا همان باورهای مرسوم نمی گردد. ولی متأسفانه حرکت آوینی حتی در خود مجموعه روایت فتح هم ادامه پیدا نکرد حتی درزمان اوج بروز کرنا که رهبر انقلاب فرموند: «کاش کسانی بتوانند مثل شهید آوینی این جهاد عظیم مقابله با کرونا را روایت کنند؛ همچنان که شهید آوینی توانست جزئیّات جبهه را برای ما روایت بکند و آنرا ماندگار کند.» باز هم حرکتی ملموس در جریان زنده کردن مسیر آوینی اتفاق نیفتاد.
* آیا انسان مدرن، می تواند اقتصاد صلواتی داشته باشد؟
حسینی اضافه کرد: ما در شرایط تاریخی خاصی زندگی می نماییم که اسمش را مدرنیته گذاشته ایم همه داریم در بطن این جریان زندگی می نماییم حتی اگر نقدهای جدی به این اتفاق داشته باشیم. یکی از عرصه های مهم در این دوران تاریخی نسبتی است که ما با علوم طبیعی برقرار می نماییم. امروز ما بگونه ای ظاهراً طبیعی مبانی علمی را یاد می گیریم بدون اینکه در رابطه با آن چون و چرایی داشته باشیم. و در همه حوزه های همچنین است. نقد مدرنیته به اندازه خود مدرنیته در غرب سابقه دارد. در علم اقتصاد بعضی می گویند ما اصلاً علم اقتصاد نداریم و تنها مکاتب اقتصادی داریم. وقتی از توسعه صحبت می نماییم به رشد شاخصهای کمی اشاره می نماییم اما به نظر می آید مسیر درست توسعه رشد شاخصهای کیفی است. توسعه یعنی ما چطور باید به زندگی خود معنا ببخشیم و چطور به منظور زندگی دیگران معنا خلق نماییم. کار مفهومی است که در درون آدم ها اتفاق می افتد آنچه در توسعه از آن صحبت می شود شغل است و شغل نافی وجود انسان است ولی کار شرط وجود انسان است.
مجتبی قافله باشی اضافه کرد: تعریف ما از انسان چیست؟ این انسان می تواند اقتصاد صلواتی داشته باشد یا نه؟ در سطح جهانی چون همه سیستم ها جهان به هم متصل است. چند آدم فاسد می تواند کل سیستم اقتصاد صلواتی را از بین ببرد. یک دفعه نمی گردد انسان را به جامعه آرمانی رساند مدل هدایت پیامبر هم مدل تربیتی است که جامعه با تربیت و به تدریج به این سمت برود. سیستم های مالی فعلی انسان را حریص می کند چه کار میتوان کرد که انسان مدرن از این مسیر فاصله بگیرد و نخستین قدم در این راه چیست؟ یکی از طریق ها اینست که از بروکراسی فاصله بگیرم و به اشخاصی که پیشرو و معتقد هستند امکان بدهیم که قانون زدایی شده حرکت کنند و پشت سر آنها قوانین شکل بگیرند البته قوانینی که منطبق با جامعه باشد.
تعریف ما از انسان چیست؟ این انسان می تواند اقتصاد صلواتی داشته باشد یا نه؟ در سطح جهانی چون همه سیستم ها جهان به هم متصل است. چند آدم فاسد می تواند کل سیستم اقتصاد صلواتی را از بین ببرد.* مسیر توسعه جامعه، تربیت و رشد انسان است
عنبرستانی اضافه کرد: آیا تفکیک کار اجتماعی، کار فرهنگی، کار اقتصادی درست است؟ آیا پیامبر آمد و گفت من برای فرهنگ فلان کار را می کنم و برای اقتصاد فلان کار را می کنم. دغدغه اصلی پیامبر تربیت انسان بود و این نگاه باید در جامعه رواج پیدا کند مسیر توسعه جامعه تربیت و رشد انسان است. توسعه باید با نگاه به انسان به ابزار برسد و باید به انسان های توانا باید فارغ از ساختار موجود امکان فعالیت داد و میتوان از تجربه های آن استفاده نمود.
ایزدی اظهار داشت: چه طور است که بشر امروز به دیدگاه های امروز امثال آوینی اینقدر نیازمند است اما به این دیدگاه ها پرداخته نمی گردد و هم اکنون چطور میتوان این مسیر را ادامه داد. خود کلمات شهید آوینی شاید امروز کاربرد نداشته باشد اما شیوه بیان دیدگاه ها و افق های فکری که به آن می پردازند می تواند راه گشای توسعه در جامعه باشد. چرا ما در رویارویی با این تک افرادهای شاخص چه در ساحت عمل و چه در ساحت نظر به دستاوردهای آنها توجه نمی نماییم و آنها را فراموش می نماییم.
در آخر رضا ایمانی مدیر جلسه ضمن تشکر از مهدی متولیان بابت عرضه کتاب «توسعه و مبانی تمدن غرب» تألیف شهید مرتضی آوینی و همینطور تشکر از حاضران جلسه بابت مشارکت در گفتگوها اعلام نمود شنبه هفته آینده جلسه عصراندیش با مبحث کتاب مدرسه زدایی از جامعه نوشته ایوان ایلیچ با حضور میرزایی در محل دانشگاه توسعه اجتماعی رسالت برگزار می شود.
شرکت در جلسات عصراندیش با مبحث نقد کتاب در زمینه توسعه و تعالی اجتماعی برای عموم علاقه مندان آزاد است.