در هفتمین نشست عصراندیش صورت گرفت؛ بررسی مشکلات توسعه نفتی ایران در نقد کتاب نفحات نفت

صد کادو: مشکلات توسعه نفتی کشور در نشست نقد و بررسی کتاب نفحات نفت مورد بررسی قرار گرفتند.

به گزارش صد کادو به نقل از مهر، هفتمین جلسه از سلسله جلسات عصراندیش روز شنبه ۸ مردادماه با حضور ساسان شعبانی فارغ التحصیل رشته فلسفه تعلیم و تربیت، در دفتر مرکزی دانشگاه توسعه اجتماعی رسالت اجرا شد. در این نشست ساسان شعبانی به ارائه و شرح خلاصه ای از محتوای کتاب «نفحات نفت» تألیف رضا امیرخانی پرداخت.
شعبانی در ابتدا کتاب نفحات نفت را طبق تعریف خود کتاب، جستاری در فرهنگ نفتی و مدیریت دولتی خواند و در مورد شخصیت امیرخانی اضافه کرد: وی متولد سال ۱۳۵۲ و فارغ التحصیل دانشگاه صنعتی شریف است، جایزه های گوناگون ادبی همچون جلال آل احمد و … را برای کتاب های خود در زمینه رمان و ادبیات برنده شده، مدتی در کشور آمریکا زیسته و مؤلف رمان های معروفی همچون، منِ او، از به، ارمیا و… می باشد.
شعبانی اظهار داشت: کتاب در بردارنده انتقاد به دولت های نفتی است و می گوید نفت بر خلاف تصور عموم ایجاد کننده رفاه و توسعه نیست بلکه تا حدود زیادی مانع توسعه هم هست!
شعبانی اضافه کرد: «مسئولان سه لتی» طعنه سنگین امیرخانی به مدیران دولتی است که در جای جای کتاب دیده می شود. مدیرانی که کارایی ندارند هیچ … هزینه و بار اضافی بر کشو نیز محسوب می شوند! به شکلی که امیرخانی معتقد می باشد، برداشتن مدیران دولتی برای دولت ها بمراتب هزینه کمتری دارد نسبت به حفظ آنها در سمت هایشان و ادامه ناکارآمدی ها و هزینه تراشی های ایشان
شعبانی اظهار داشت: امیرخانی در اثبات ناکارآمدی مدل دولت های نفتی مثال های مختلفی می آورد همچون مثال خودروی ۵۰۴ و ۴۰۴ فرانسه در دهه ۷۰ میلادی که به مشکل مصرف سوخت زیاد گرفتار بودند و بنا بر این با استقبال کمی در میان خریداران مواجه گشتند. بگفته امیر خانی شرکت پژو نسبت به بسیج توان علمی متخصصان دانشگاه های فرانسه برای کاهش مصرف ۴۰۵ اقدام می کند و با راه اندازی چندین پروژه مطالعاتی و فنی بالاخره موفق به کاهش مصرف خودروی ۴۰۵ می شود. به شکلی که این خود رو حتی یک دفعه خود روی سال کلاس b اروپا می شود! حالا تصور نماییم چنین مشکلی برای یکی از محصولات ایران خودرو بهوجود بیاید. آیا ایران خودرو به سراغ دانشگاه ها می رود؟ مسلماً خیر … بلکه سراغ مدیر بالا دستی می رود و تهدید به بحران اقتصادی می کند که با تعطیلی و زیان دهی ایران خودرو تولید ملی لطمه می بیند و چه تعداد افراد بیکار می شوند و… در نتیجه مدیر دولتی شیر نفت را کمی بیشتر به سمت ایران خود رو باز می کند و زیان شرکت جبران می شود. اینگونه است که ما امروز به برکت مدیران نفتی همچنان خودروی برند دهه ۷۰ میلادی رو همچنان تولید می نماییم.
شعبانی اضافه کرد: کتاب همین طور در حوزه ناکارآمدی قانون در کشور ما و پویا نبودن و به روز نشدن قوانین به مثال دیگری از کشور آمریکا اشاره می کند. امیرخانی می گوید در زمان اقامت من در آمریکا در یکی از شهرها یک چهار راه بود که همه خود روها سر آن چهار راه جریمه می شدند پس از مدتی این مساله برای پلیس آمریکا ایجاد سوال کرد که چرا این چهار راه چنین خاصیت دارد؟ با اندکی بررسی به نقص شهر سازی در محدوده آن چهار راه پی بردند و با رفع نقص و بطورمثال افزودن یک ضلع یا وسعت بخشیدن به لاین های تردد مشکل ازدحام و تداخل حرکت خودرو ها حل شد و دیگر کسی در آن چهار راه جریمه نمی شد. حال فرض کنید همین مشکل در ایران وجود داشته باشد. پلیس و شهر داری چه نگاهی به آن خواهند داشت؟ منبع درآمد!
وی اضافه کرد: کتاب نتیجه می گیرد که قانون وحی منزل نیست قانون وسیله ای برای سهولت زندگی بشر و نوشته دست بشر است آن هم برای سهولت نه دشواری! پس هر جا قانون خود عامل دشواری شد باید در اسرع وقت باز بینی و اصلاح گردد اما در کشور ما بعد از وضع قوانین دیگر هیچ زمانی برای بازنگری و تغییر و اصلاح آنها نمی توان متصور شد!
شعبانی اظهار داشت: کتاب همین طور تابلوی سرعت بزرگراه ها را مثال میزند که در بسیاری نقاط جهان دیجیتال شده تا برای شرایط جوی متفاوت مثل بارندگی و برف و طوفان و مه و … بتوان سرعت مجاز حرکت در بزرگ راه را تغییر داد و سرعت مناسب شرایط جوی را درج کرد ولی در کشور ما مدل ثابت است و در همه شرایط جوی سرعت مجاز یکسانی به رانندگان اعلام می شود که بطور قطع می تواند خطرناک باشد.
شعبانی اضافه کرد: یکی از اشکالات ناشی از توسعه نفتی یاد شده در کتاب ضعف قانون کار در کشور ما است که سبب دشواری کار برای کارآفرینان و تولیدکنندگان می شود که نتیجه آن هم بطور مشخص وابستگی کشور به تولیدات خارجی و واردات و افزایش بیکاری و … است. مالیات های غیر منطقی بر تولید، قانون کار غیر عادلانه، الزام کارآفرین به افزایش دستمزدها در وضعیت عدم رشد تولید و… برای مثال در همین مورد آخر یعنی افزایش حقوق در وضعیت عدم رشد تولید، کارآفرین مجبور است هزینه را کم کند، چون سودش بیشتر نشده اما باید حقوق را افزایش دهد پس قراردادها را سه ماهه می بندد نیروی کار را اخراج می کند و در نهایت به ضرر هردوی آنها یعنی کارفرما و کارگر تمام می شود.
وی افزود: کتاب بر این باور است که قوانین دست و پا گیر در کشور ما بجای بهتر شدن شرایط زندگی آنرا مشکل تر کرده است.
شعبانی اظهار داشت: کتاب مثال هایی از سیاست گذاری های غلط رایج در کشور مثال می زند که همه نتیجه نگاه نفتی و مدیران دولتی است مانند: تعطیلی بین التعطیلین چیزی که به تولید کنندگان ضرر هنگفتی وارد میکند. برای اینکه تعطیلی بانک یعنی تعطیلی بازار و تعطیلی بازار یعنی تعطیلی صنعتی که برای تولید باید قسمتی از مواد اولیه خودرا از بازار تهیه نماید و تعطیلی تولید یعنی بلااستفاده بودن تأسیسات صنعتی که صنعتگر با هزینه زیاد راهم کرده تا با راه اندازی تولیدش سود کند و به جامعه سود برساند و دولت نفتی با این تعطیلی های بی خود و غیر قابل پیش بینی سرمایه او را معطل می کند. در صورتیکه مدیر نفتی و کارمند نفتی در چنین شرایطی ضرر نمی کند بلکه سود هم می کند! ولی کارآفرین ضرر می کند. پس بجای کار تولیدی به کار خدماتی می اندیشد و بطورمثال بجای سوله و کارگاه تولیدی تالار عروسی باز می کند و … هیچ درد سری هم نخواهد داشت.
شعبانی اضافه کرد: کتاب معتقد می باشد اینکه در کشور اصطلاحی عنوان شد که از کجا آورده ای؟ موجب فرار خیلی از سرمایه دارها و کارآفرین ها شد. چون می اندیشد: «می روم به جایی که نپرسند از کجا آورده ای»
شعبانی در آخر اظهار داشت: به نظر امیرخانی دولت زمانی پاسخگوست که مواجب بگیر مردم باشد. دولت غیر نفتی از مالیات ارتزاق می کند پس تولید برایش اهمیت دارد. اما دولت غیر نفتی تولید برایش هیچ اهمیتی ندارد. پس تعطیل شدن واحدهای تولیدی برای دولت هیچ عواقبی نخواهد داشت.
امیر صفری از حاضران جلسه اظهار داشت: آبشخورهای فکری گوناگون در کتاب امیرخانی دیده می شود. یکپارچگی فکری ندارد. نمی گردد فهمید از کجا آمده و به کجا می رویم، اما اگر بخواهیم آنرا آکادمیک نقد نماییم می توان گفت حرف های ۲۵ سال پیش حوزه توسعه را مطرح می کند و از هر پدیده ای آثارش را گرفته و آثارش را نقد می کند نه خود پدیده را.
محمد رضایی همین طور اظهار داشت: عوام مردم می گویند نفت ثروت است و عامل توسعه است اما این کتاب خلاف آنرا به مردم می گوید. یک دینامیک را به مردم آموزش می دهد که این نفت سبب توسعه ما نیست ضد توسعه است. مخاطب کتاب پژوهشگر نیست و قشر عامی است و بدین سبب برای او مساله دینامیک توسعه زا نبودن نفت مسأله ای تازه است و مؤثر است.
علیرضا نفیسی اظهار داشت: کتاب معمای فراوانی به بررسی چگونگی رشد توسعه نفت و اقتصاد نفتی نروژ و اندونزی بدون ابتلاء به بیماریهای رایج اقتصادهای نفتی می پردازد و در حوزه چالش های مطرح شده در کتاب نفحات نفت ارزش مطالعه شدن را دارد.
رضایی: پرتر می گوید این که اقتصاد صنعتی رشد کند و رو به تعالی باشد عنصر مؤثر آن رقابت است که انگیزه ماندن در بازی را مطرح می کند. فعالان اقتصادی به جهت اینکه خورده نشوند و سهم خودرا از بازار بیشتر کنند و می روند به سمت بهبود مستمر و پویایی و این در فضای رقابتی به وجود می آید. باید ببینیم ما در فرهنگ اسلامی خود چه جایگزینی برای این عنصر رقابت داریم؟ وقتی درآمد نفتی داری دغدغه بقا نداری! ما باید به یک نقطه ای برسیم که باید هر روز تلاش بیشتری بکنیم.
بنیانگذار بهیار صنعت می اظهار داشت: «پدرم مرحوم نجات بخش در صنعت پزشکی اسم و رسم دارد پس با خود گفتم برای نام پدرم هم شده هرچه تولید کنم با بهترین کیفیت تولید می کنم!» پس انگیزه او رقابت نیست بالاتر از رقابت است این که ما باید در هر عملی احسن اعمال را انجام بدهیم.
نفیسی دکتر فرهادی در کتاب خود می گوید اقتصاد بادآورده و بیماری هلندی و … یک بیان از یک مفهوم است و مفهوم دقیق آن در ایران مفت خوری است. نفتی که آمده شده یارانه دلیل این مفت خوری است. از وقتی یارانه آمده در روستاها کسی کار نمی نماید. پول بادآورده الزاماً در اثر بیماری هلندی نیست بعضاً توسط تورم ایجاد می شود. معمای فراوانی مثالی از اسپانیای دوران استعمار می زند که دولت پول و طلا از مستعمرات می آورده و گرفتار تورم شدید می شود و…
در اختتام رضا ایمانی مدیر جلسه ضمن تشکر از ساسان شعبانی بابت ارائه کتاب نفحات نفت و همین طور تشکر از حاضران جلسه بابت مشارکت در گفتگوها اعلام نمود شنبه هفته آتی جلسه عصراندیش به سبب تقارن با شب تاسوعای حسینی برگزار نمی گردد و هشتمین جلسه عصراندیش در روز شنبه ۲۲ مرداد ماه در دفتر مرکزی دانشگاه توسعه اجتماعی رسالت انجام خواهد شد.

منبع: sadkado.ir