آن چه در مراسم رونمایی از کتاب عماد افروغ گذشت

صد کادو: درمراسم رونمایی کتاب «فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» نوشته عماد افروغ مباحثی پیرامون کتاب عماد افروغ عنوان شد و رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی او را، روشنفکرِ مسئولِ متعهدِ حاضر در صحنه جامعه خواند که کاملاً در کنار مردم است.
به گزارش صد کادو به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مراسم رونمایی و معرفی کتاب «فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» تالیف عماد افروغ با حضور نویسنده کتاب، حسن سبحانی- اقتصاددان-، محسن اسماعیلی – نماینده مجلس خبرگان رهبری-، سیداحمد حسینی- پژوهشگر در حوزه فلسفه -، مهدی امامی – رئیس مؤسسه علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی، مانی کلانی – انسان شناس-، علیرضا مختارپور – رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران-، حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری -رئیس اندیشگاه فرهنگی-، معاونان و مدیران این سازمان برگزار گردید.
علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ضمن اشاره به محتوای مجموعه هفت جلدی این کتاب، اظهار داشت: هدف نویسنده علاوه برثبت اندیشه ها و تجربیات، تلاشی برای اندیشدن به قصد اصلاح است. به عبارت دیگر هدف غایی، نوشتن خاطرات برای خود شخص و به یادگار ماندن نیست، بلکه هدف این است که در مسائل فکری و عملی و هم ابعاد مختلف اجتماعی جامعه تفکر شود و مشکلات، شناسایی و تبیین شود تا با عنایت به منابع اندیشه دینی و تجربه بشری، چاره ای برای اصلاح امور فردی و اجتماعی در جامعه گشوده شود. نکته دوم، باور عمیق نویسنده به حضور خداوند متعال است که مبحث بسیار مهمی است. سومین نکته در ارتباط با بیان جزئیات فعالیت روزانه یک اندیشمند، متعهد، مسئول و دغدغه مند است؛ وقتی جزئیات زندگی بیان می شود، می توانید متوجه شوید که آیا شکاف و دره عمیقی بین فکر، نظر و عمل این متفکر و نویسنده وجود دارد؟ یعنی آیا او همان گونه که زیست می کند، می اندیشد؟
او با بیان این مطلب که گفتار صادقانه افکار، احساسات عمیق نویسنده و پرهیز از سانسور، مصلحت اندیشی یا ریای معکوس، نکته دیگر این اثر است، اظهار داشت: در کتاب «فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» مجموعه تصاویر صادقانه و واقعی آمده است و هرآنچه که اتفاق افتاده – خوب یا بد و درست یا غلط – بیان شده است. ازاین رو موضع افروغ صادقانه، منتقدانه و واقعی است.
او با تکیه بر مطالعات مفید این نویسنده، یکی از فواید مطالعه این مجموعه را دست یافتن به یک سبک مطالعه دانست و اظهار داشت: یکی از خصوصیت های برجسته این کتاب، این است که مطالعات نویسنده به خوبی دیده می شود و اثر مطالعه را در تار و پود مجموعه میتوان دید. یکی از آموزش های این کتاب به صورت غیرمستقیم، عرضه سبک مطالعه است. طرح این مورد که چگونه کتاب بخوانیم و چگونه از محتوای کتاب در رفتار، افکار، ارزیابی، بیان و غیره خود استفاده نماییم، بخصوص برای جوانان بسیار اهمیت دارد. اهمیت این مبحث که برای تهیه یک مجموعه باید تعداد قابل توجهی کتاب خوانده شود و این آثار معرفی و ارزیابی شود، از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار می باشد.

به قول مختارپور؛ افروغ با حضور در جامعه درباره تمام وقایعی که می بیند و می شنود، نظر خویش را می نویسند، او روشنفکرِ مسئولِ متعهدِ حاضر در صحنه جامعه است و کاملاً در کنار مردم است.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه مّلی ایران ابراز بندگی و نجوا با خداوند از جانب یک اندیشمند متفکر با خدا را یکی دیگر از خصوصیت های این کتاب دانست و اضافه کرد: خصوصیت دیگر کتاب این است که تکلیف این روشنفکرِ متفکر، با عقل و دل روشن است. به شدت عقل محور بوده و اصالت با تفکر و اندیشه است. درست است که در امور دینی، اجتماعی، سیاسی باید از مسیر عقلانی عبور شود، اما شاهراه اصلی، دل است.
مختارپور صراحت در اعلام نظر و اندیشه را از خصوصیت های دکتر عماد افروغ برشمرد و اظهار داشت: نسبت نویسنده با فکر، مطالعه، خواندن، نوشتن و قلم روشن است که بسیار خواندنی است. نویسنده بر مردم نیست، با مردم و در بین مردم است. آگاه، خودآگاه، خداآگاه، دل آگاه و مرگ آگاه است، هوشیار و بصیر است، می بیند، می شنوند، می خواند، تحلیل می کند و نظر می دهد. افکار، گفتار، کردار افراد و ملت و دولت ها را دنبال می کند. او بی نظر نیست، بلکه فعال است. به بهانه تخصص و درک شرایط مردم، خویش را کنار نمی کشد، به بهانه محبوب همه بودن از ابراز صریح اعتقادات ابا نمی کند، به بهانه دانشگاهی بودن خویش را از اعتقاد قلبی، فکری و عملی به شریعت و مناسک دینی و شعائر مذهبی مبرّا نشان نمی دهد. نگاه نویسنده فقط به بیرون و انتقاد به دیگران نیست، خویش را میبیند و ارزیابی می نماید و به عیوب خود واقف است. او اهل تقوا است و تقوا را حفظ رابطه معنا کرده که عارف شیرازی فرمود: «اگر هواست که معشوق نگسلد پیوند/ نگاه دار سر رشته تا نگه دارد.»

توجه به خدا در روزنگاشت های دکتر عماد افروغ
سید احمد حسینی، پژوهشگر فلسفه در ادامه آیین معرفی کتاب «فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» اظهار داشت: سال هاست که اندیشه های دکتر افروغ را با دوگانه هایی می شناسیم که در یک سیر دیالکتیکی، مقرر است وقتی این دوگانه ها به هم می آیند، به یگانگی و نگاه وحدانی نرسند و این مورد در عنوان کتاب به وضوح معلوم است. برای اینکه اندیشه های عماد افروغ را بکاوم، از دوگانه خیر و شر آغاز می کنم؛ همان گونه که در صحبت های جناب آقای مختارپور بیان شد توجه به خدا در روزنگاشت او بارز است. عماد افروغ در این نزدیکی و توجه به پروردگار چنین بیان می کند که وقتی با خدا از درِ صلح در آمدیم و خداوند در زندگی ما حضور پر رنگی داشته باشد، در آن صورت دوگانه ها رنگ می بازند و یگانه می شوند.
این پژوهشگر ضمن اشاره به اینکه با مطالعه این کتاب، تعداد ۱۶ دوگانه استخراج کرده است، اظهار داشت: به نظرم دوگانه ای که ریشه ای ترین و منشأ دوگانه های دیگر است، دوگانه خدا و خلق (انسان) است که اگر این دوگانه ها حل شود، دوگانه های دیگر هم رنگ می بازند و به یک آشتی می رسند.

از دل روزنگاشت های افروغ میتوان به روش شناسی جدیدی دست یافت
مهدی امامی رئیس مؤسسه علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی هم درباره روایت انسان در این کتاب اظهار داشت: کتاب «فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» از جنس روایت انسان است و نه از جنس تاریخ انسان به معنای «حسین وارث آدم» که بخواهیم از آدم تا حسین علیهما السلام را روایت نماییم. زمانی که از روایت انسان در این کتاب سخن می گوییم، در واقع به عمی قترین لایه های حیات فردی، اجتماعی و انسانی اشاره داریم. شاید در یک دسته بندی کلان، بتوان ساحت تفکر و اندیشه را به سه گونه تقسیم کرد: کسانی که نامسئله گرا هستند و در حوزه اندیشه های انتزاعی قلم می زنند و سخنرانی می کنند. دسته دیگر در حوزه انضمام اندیشی هستند یعنی کسانی که مساله گرا خواهند بود ولی به این علت که فلسفه آنها از جنس وجود و هستی نیست، به پاسخ نمی رسند. در ادامه، ما با تفکری به نام ضمنی اندیشی مواجه هستیم که در نسبت با وجود هستی، اندیشه خویش را دنبال می کند و من افروغ را در جرگه عمل گرایان و ضمنی اندیشان می دانم و معتقدم از دل این هفت جلد کتاب میتوان به روش شناسی جدیدی در عرض روش های موجود علوم اجتماعی دست یافت و از آنها بهره برد.
رئیس مؤسسه علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: اخلاق و عدالت در این کتاب از مباحث جدی است. عدالت از منظر افروغ، از جنس وحدت و کثرت است. نکته دیگر اینکه اخلاق، همه عدل نیست و بخشی از حقوق انسان است و از این جهت، اخلاقی که افروغ در این کتاب از آن سخن می گوید، از راه نسبتی که با وجود هستی برقرار می کند، اساساً نمی تواند زمینی نباشد، اخلاق در اندیشه افروغ در کنار سایر حقوق انسان ازجمله حق معیشت، به رسمیت شناخته می شود.

حسرت و دریغ آیندگان درباره اندیشمندانی چون عماد افروغ

حسن سبحانی اقتصاددان از دیگر سخنرانان حاضر در این برنامه اظهار داشت: گاهی که به اندیشمندانی چون دکتر افروغ می اندیشم، از خودم می پرسم پس از ما کسانی که تاریخ این ۵۰ سال گذشته را می نویسند، درباره این متفکران چگونه قضاوت می کنند؟ این مورد را به اندیشمندانی که در علوم اجتماعی و رفتاری مطالعاتی دارند، تدریس کردند محدود می کنم و نمی خواهم به همه دانشگاهیان و حوزویان این مهم را تعمیم دهم. ضمن این که علوم اجتماعی و علوم رفتاری را از علوم انسانی جدا می دانم، معتقدم غرض اصلی از مجموعه مباحث، رفتار انسان است که در علم اقتصاد، جامعه شناسی، مدیریت، روانشناسی و علوم تربیتی هم بدان پرداخته می شود. افرادی که در ۵۰ سال قبل وارد این مباحث شده اند، از نوجوانی ذهنشان درگیر بوده و دغدغه دین را داشتند و در ادامه و با پیروزی یک انقلاب افتخار آفرین، به دنبال یاری رساندن و پشتیبانی اهداف و آرمان های انقلاب و نظام فکری آن انقلاب بوده اند. این دسته از اندیشمندان، سرنوشتی دارند که فکر می کنم آیندگان درباره آنها با حسرت و دریغ صحبت خواهند کرد.

«فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» بازتابی از روح زمانه ما است

مانی کلانی، انسان شناس، در بخش دیگری از این مراسم اظهار داشت: خواندن این کتاب در دوران خوانده شدن ها و خوانده نشدن ها خیلی سخت است بخصوص که در هفت جلد خاطرات و روزنگاشت های اندیشمندی چون عماد افروغ نوشته شده است و اگر جملات برگزیده دکتر افروغ نبود، واقعاً مطالعه این اثر مشکل بود. به اعتقاد من جملات گزینشی، بازتابی از روح زمانه ما است. این جملات کیفیت کشکول وار دارد که به خوبی عرضه شده است. افروغ در این کتاب، درباره سکوت و فریاد صحبت می کند و این فرصتی است تا انگیزه بالقوه در مخاطب ایجاد شود تا خود و داستان خویش را در این هفت سال پ‍یدا کند و اصطلاحاً نسبت جزء خویش را با کل کتاب بیابد. اما این انگیزه در خواننده بالقوه می ماند و به فعلیت نمی رسد.

هر زمانی که دلم می گیرد، می نویسم
در انتها عماد افروغ ضمن اشاره به چرایی و اهمیت نگارش روزنگاشت اظهار نمود: این امر یک پاسخ عام و یک پاسخ خاص دارد و سؤال این بود که چرا روزنگاشت؟ نخستین پاسخ، آیه شریفه قرآن کریم «ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ» است؛ من عشق عجیبی به قرآن و نهج البلاغه دارم. علامه طباطبایی می گوید که قرآن به هرچه موهبت است، قسم خورده و مبرهن است که نوشتن و قلم چنان اهمیتی دارد که خداوند بر آن قسم خورده است و واضح است که این قسم به انسان، توانایی وی در اندیشیدنِ زبانی و قلمی انسان است. ازاین رو انسان با خصوصیت ذاتی اندیشیدن و اندیشه ورز بودن تعریف می شود و باید به فعلیتِ این توانایی انسانی بیاندیشیم. چونکه در تسکین دردها و آلام بسیار مؤثر است. هر زمانی که دلم می گیرد، می نویسم و با نوشتن به آرامش و پاسخ می رسم.
نویسنده کتاب «فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» نوشتن برای جامعه را مسئولیت اجتماعی خود دانسته و اظهار داشت: تعهد و مسئولیت اجتماعی، مبحث دیگری در حوزه روزنگاشت است که اهمیت بسیاری دارد. از طرفی رویکردِ نظری، چرایی، اهمیت و جایگاه روزنگاشت ها در ابتدای وقوع نبوده وپس از وقوع است. من در این روزنوشت ها از یک رویکرد ابداعی بهره برده ام که از آن بعنوان ژانر فراگیر و یا چند ژانری یاد کرده ام. پشتیبانی از منطق، فرهنگ و مضمون وحدت گونه و در بحث چند ژانری هم تکثر یا ساحت فراگیر چند ساحتی مطرح است.
عضو شورای فرهنگ عمومی کشور با اشاره به اینکه انسان در شرایط مختلف، حالات مختلف را تجربه می کند اظهار داشت: انسان، کثرت محض و وحدت محض نیست. برای مثال به لحاظ فردی فقط عشق نمی ورزم، فقط خرد نمی ورزم، بلکه من، هم عشق می ورزم، هم خرد می ورزم، هم خطا و صواب می ورزم. من این تاثیرپذیری را از قرآن الهام گرفته ام. قرآن فلسفه دارد، روانشناسی، جامعه شناسی، تاریخ، طبیعت شناسی و غیره هم دارد. حسب همین نگرش باید دقت کنیم که با مخاطب چندگانه روبه رو هستیم و مخاطب واحد نداریم. زمانی که ما روزنگاشت می نویسیم، در واقع می گوییم که آماده هستیم تا ایده پردازی نماییم و لحظات مختلف را شکار نماییم.
دکتر عماد افروغ در توضیح روزنگاشت خاص اظهار داشت: در مورد روزنگاشت خاص به اهمیت مبحث «ابژه» خود بودن رسیدم و این سؤال را مطرح کردم که چرا همه چیز را ابژه قرار دهیم جز خودمان؟ شهید مدرس زمانی که در زندان بود، زندان بان به او اظهار داشت که به من درس بده! شهید مدرس اظهار داشت که من در زندان کتاب در اختیار ندارم، اما کتاب نفسم را برای شما تدریس می کنم. ازاین رو خودِ واقعی، یک گنجینه است. در احوالات خیلی از افراد خوانده ام که تا تنهایی را تجربه نکردند، به مقام بالا نرسیده اند. برای کشف خودِ واقعی باید به خلوت کردن با خودمان عادت نماییم. هم اکنون بزرگترین مشکل در کشور ما مساله معاش و اقتصاد است. فلسفه اقتصاد سالهای سال عنوان شد، اما کسی به آن اهمیت نداد. بنابراین، این نحو فلسفه ذهن گرا حتی نمی تواند تعریف فلسفه را از آنِ خود کند.
این جامعه شناس خاطرنشان کرد: تفکر، تأمل و مطالعه، جایگاه ویژه ای دارد و بر حسب رابطه انسان با دیگری، باید در تأملات و تفکرات دیگران شریک شد. در این مجموعه، از تعداد ۱۸۵ کتاب نام برده شد که بعضی از کتاب ها انگلیسی هستند و تعداد ۲۵ کتاب ازجمله کتب سختِ فلسفی هستند. چندین مقاله هم از «راتلج» هست که با عنوان سهم راتلج از اخلاق در روزنوشتم آوردم. همینطور نقدهای فیلم در این کتاب وجود دارد. چونکه زمانی عضو شورای صنفی نمایش وکمیته انتخاب جشنواره فیلم فجر بودم و فیلمهای زیادی دیدم که ارزیابی از این فیلمها و حقایق پشت پرده را بدون این که اسم شخصی آورده شود، برملا کرده ام.
در انتها این برنامه، بعد از رونمایی از کتاب «فریادهای خاموش روزنگاشت تنهایی» از تلاش ها و خدمات علمی و فرهنگی عماد افروغ با اهدای لوح یادبود، تقدیر گردید.

منبع: sadkado.ir