گفت وگو با محمدحسین ایمانی خوشخو از آشفتگی هنر تا برخوردهای سلیقه ای

محمدحسین ایمانی خوشخو با انتقاد از جای خالی «سند هنر»، وضعیت هنر را در کشور «آشفته» توصیف کرد و از برخوردهای غیرمصوّبه ای و سلیقه ای با موسیقی و سینما و به صورت کلی هنر گفت.
دبیر شورای هنر در گفت وگویی با ایسنا که در محل این خبرگزاری انجام شد به مناسبت سی وهفتمین سالروز تأسیس شورایعالی انقلاب فرهنگی، درباره تغییر سیاست و رویکرد ریاست شورا بعد از تغییر دولت بیان نمود: نقش و وظیفه شورای هنر مشخص است و اصول آن با تغییر دولت ها عوض نمی شود؛ شورایعالی انقلاب فرهنگی خود مثالِ خوبی برای این نمونه است، اما نحوه پیگیری و اهمیت دادن به آن امکان دارد تفاوت هایی داشته باشد. دستگاههای مختلفی در حوزه های هنر درحال فعالیت هستند؛ در بخش آموزش عالی، وزارت علوم، در بخش آموزش های آزاد، وزارت ارشاد و در بخش هنرستان ها، آموزش وپرورش متولی هستند. در حوزه بهره برداری صداوسیما و سازمان تبلیغات به کار هنری مشغول هستند، اگر شورایی نباشد که فعالیت این ها را همسو کند و میان شان هم افزایی ایجاد نماید، امکان دارد فعالیت شان خنثی شود. هرکدام از این نهادها نمی توانند سیاست گذار باشند. یک دستگاه بالادستی و جامع نیاز است تا به آنها رسیدگی کند. از آن جایی که شورایعالی انقلاب فرهنگی، وظایف گسترده ای دارد، شورای هنر را در کنارِ شورای فرهنگ عمومی و شورای زنان، برای رسیدگی به این امورات هنری تاسیس کرده است. اگر شورای هنر که هماهنگ کننده و سیاست گذار میان دستگاههای مختلف هنری است نباشد، لطمه های زیادی وارد می شود.
او افزود: اصل شکل گیری ذائقه هنری می بایست در آموزش وپرورش باشد. در کشورهای پیشرفته با آموزش مبانی هنری، هم ذائقه کودکان را برای تشخیص خوب و بد در هنر آماده می کنند و هم اینکه از فعالیتهای هنری بعنوان برنامه های فوق برنامه استفاده می نمایند. اما در ایران بدینگونه نیست. برخی از هنرها مانند موسیقی، می بایست از سنین کودکی به افراد آموزش داده شود، اما در کشور می بینیم که سیاست آموزش وپرورش در مورد موسیقی با دیگر کشورها تفاوت اساسی دارد. تمام این مسائل در شورای هنر مطرح می شوند؛ چونکه جایگاه هنر رفیع است.

برخوردهای سلیقه ای و غیرمصوّبه ای با موسیقی، سینما و هنر
ایمانی خوشخو درباره برنامه ها و چشم اندازهای پیشِ روی شورای هنر و همینطور محدودیت هایی که هنرمندان حوزه های مختلف با آن مواجه اند، چنین اظهار داشت: ما هم اکنون «سند هنر» نداریم و نمی توان سند واحدی را هم برای هنر در نظر گرفت؛ موسیقی، هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی و سینما هرکدام دنیایی دارند. اصلاحاتی که می‎ بایست در این دوره جدید صورت بگیرد، این است که اسناد هر هنر به سرانجام برسد. ما در کشور و بعد از انقلاب اسلامی هیچ مصوبه ای در زمینه موسیقی نداشته ایم و زمانی که مصوبه ای نباشد، پای سلیقه ها به میان می آید. سلیقه‎ها هم متفاوت اند و هرکس از موضع خودش نظراتی را عرضه می دهد. امکان دارد کسی بگوید ساز خارجی ممنوع می باشد، دیگری بگوید موسیقی جایگاهی ندارد، یک نفر بگوید همه عالم باید با موسیقی پیوند بخورد و در نتیجه آشفتگی به وجود می آید، چونکه ما در نهاد بالادست، چارچوب مشخص نکرده ایم. برای مثال، در دوره های قبل فیلم هایی ساخته شده اند و حالا می بایست اکران شوند، اما با مشکلاتی مواجه اند. همه این ها به این علت است که سلیقه ها به جای آئین نامه میزان بوده اند. اگر خلاء چارچوب در هرکدام از حوزه های هنر باشد، این اتفاقات رخ می دهند. بدترین اتفاق برای خالقان آثار هنری، بلاتکلیفی است. اگر آئین نامه ها به صورت کاملاً شفاف نوشته و تصویب بشوند و در دستور کار دستگاههای هنری قرار بگیرند، محدودیت ها به حداقل می رسد و هنرمندان می توانند با طیب خاطر بیشتری به کار خود ادامه دهند. پس نخستین گام، پیگیری مصوبات سند هرکدام از هنرهاست. از دیگر معضلات، عدم یکنواختی دستگاه ‎های مختلف است؛ برای مثال یک موسیقی را ارشاد رد می کند اما همان را صداوسیما پخش می کند یا بالعکس، فیلمی به تأیید ارشاد رسیده باشد اما در تلویزیون قابل پخش نباشد. در یک نظام نباید دستگاه ها سیاست های متفاوتی داشته باشند.

هنر از اولویت ها فاصله گرفت
این عضو شورای هنر درباره مشکلات و معضلات حال حاضر هنرمندان ایران هم چنین بیان نمود: ما همچنان در وضعیت کرونا هستیم. این بیماری لطمات زیادی به همه بخش ها وارد کرده است. آسیب‎ هایی که کرونا به فرهنگ و هنر و گردشگری وارد کرد، بزودی قابل جبران نیست. همه آثار هنری از ذهن هنرمند برمی آیند. هنرمندی که بیشتر از دو سال، تحت شدیدترین فشارهای روحی و روانی ناشی از کرونا قرار گرفته، به سادگی نمی تواند پساکرونا را بگذراند و به حالت اولیه بازگردد. یکی از اشکالات حال حاضر جامعه هنری ایران، درگیری با تبعات کروناست. تولیدات به شدت کاهش پیدا کرد و مخاطب از عرصه هنر کنار گذاشته شد و به صورت کلی «هنر» از اولویت ها فاصله گرفت. هنرمند اگر مخاطبی نداشته باشد، انگیزه ای برای کار کردن ندارد. دستگاههای حامی هنری می بایست به سرعت وارد عرصه شوند و با حمایت های ویژه شرایط را احیا کنند.
او در ادامه و درباره آموزش هنر اظهار داشت: در ایران حدوداً چندهزار فارغ التحصیل رشته های هنری داریم؛ این تعداد دانشجوی هنر که هرساله وارد دانشگاه می شوند، پس از اتمام تحصیل چه باید بکنند؟ آیا تابحال هیچ آمایشی صورت گرفته که ما چه تعداد فارغ التحصیل در این رشته ها نیاز داریم؟ حضور ایران در جشنواره های بین المللی با چه سیاستی همراه است؟ در کشور ما همواره بر سر حضور در جشنواره ها اختلاف نظر داریم. اگر در این حوزه ‎ها چارچوب و ضوابطی تعیین شود، همه از آن تبعیت خواهندکرد. این اتفاق در تئاتر هم افتاده است؛ و سالن های دولتی جایشان را به سالن های اختصاصی داده اند. بدین صورت که چند نفر به اتفاق یکدیگر زیرزمینی را اجاره می کنند و چند صندلی می گذارند و این می شود سالن تئاتر. باید دقت کرد که این سالن ها از چه سیاستی پیروی می کنند و چه نظارتی بر آنان است. در شاخه های دیگر هم این اتفاق می افتد. مد و لباس هم جزئی از هنر این سرزمین است. در ایران علیرغم ظرفیت های زیادی که برای طراحی و صادرات پوشاک وجود دارد، چندان از آن استفاده نمی گردد. تمام این مباحث در شورای هنر تصمیم گیری می شوند.

هنر ایران مزایای زیادی دارد
ایمانی خوشخو درباره امکانات و برنامه های شورای هنر از باب جهانی شدن، صادرات و حضور هنرِ ایرانی در دنیا و عرصه های بین المللی تشریح کرد: «هنر» بخشی است که برای ایران مزیت های فراوانی دارد؛ هم مزیت نسبی و هم مزیت مطلق. ایران در بعضی شاخه ها در دنیا بی رقیب است. هنرِ ایران، خصوصاً بخش‎ هایی که ریشه در تاریخ و سنت کهن دارد، متکی بر تاریخی غنی است و برای دنیای ماشینیِ امروز، مقولات تاریخی جذابیت بسیاری دارد. همه به دنبال بازگشت به اصالت ها هستند. تعداد هنرهایی که در ایران این خصوصیت ها را دارند، کم نیستند، اما به آنها توجه کافی نشده است که به محصولی تبدیل شوند.
او اضافه کرد: عبارت «اقتصاد هنر» مخالفان زیادی دارد؛ بسیاری معتقدند اگر هنر به اقتصاد آمیخته شود از اصالت ها دور می ماند، اما ما می خواهیم محتوا را همان گونه که هست اما با قالبی جدید و قابل عرضه به دنیا عرضه دهیم. موسیقی سنتی، خط و صنایع دستی ایرانی در دنیا خواهانِ زیادی دارد. این هنرها قابلیت صادر کردن دارند اما در اینباره هیچ مصوبه ای وجود ندارد. بحث صنایع خلاق هنری یکی از بحث ‎هایی است که امروزه در ایران حتما باید به آن پرداخته شود چونکه هیچ گونه وابستگی به صنایع خارجی ندارد. ما در حوزه فرهنگ وهنر هیچ نیازی به خارج نداریم و رقیبی هم نداریم.
مشاور وزیر در امور سیاستگذاری های کلان فرهنگی و هنری ضمن اشاره به سی ‎وهفتمین سالروز تأسیس شورایعالی انقلاب فرهنگی درباره ضرورت و روند تأسیس شورای هنر توسط این نهاد این طور توضیح داد: شورایعالی انقلاب فرهنگی اولین و عالی ترین نهاد تصمیم ساز، سیاست گذار و هماهنگ کننده حوزه فرهنگ کشور است که در سال ۱۳۷۶ طی مصوباتی بنا شد تا تحت نظر آن شورایی تأسیس شود که بتواند سیاست های هنری کشور را تدوین کند و همراستایی میان دستگاههای هنری کشور به وجود بیاورد. اعضای این شورا نشان دهنده جایگاه و اهمیتی است که شورایعالی انقلاب فرهنگی برای آن قائل است؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر آموزش وپرورش، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، رئیس سازمان صداوسیما و سه نفر از اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی (به انتخاب شورا) اعضای آنرا می سازند. رؤسای دستگاه ها به شخصه باید در جلسات شوراها شرکت کنند؛ در بعضی شوراها گفته می شود رئیس دستگاه یا نماینده ایشان، اما در این جا سخنی از نماینده به میان نیامده است. شورای هنر می بایست با حضور شخص این اعضا تشکیل گردد. این شورا از زمان تأسیس، در سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۸۸ فعالیتهایی به ثمر رساند. «تأسیس فرهنگستان هنر، به ‎عنوان یکی از مراجع علمی و هنری کشور»، «بنیاد جلال آل احمد»، «آیین ‎نامه نظارت بر هنرهای نمایشی و اصلاح سیاست های آن»، «ضوابط تأسیس و نظارت بر آموزشگاه های آزاد هنری»، «بازنگری در دروس هنر»، «بازنگری در کنکور هنر»، «آیین نامه اشتغال هنرمندان»، «بررسی وضعیت هنرهای سنتی و صنایع دستی» و «تصویب آئین نامه ارزشیابی آثار ادبی نویسندگان و شعرا» بعضی از مصوبات مهم این دوره از شورای هنر است. از سال ۱۳۸۸ جلسات شورا دیگر تشکیل نشد. رئیس شورا به انتخاب اعضای شورا تعیین می شود و ریاست دائمی ندارد. در دوره تعطیلی شورای هنر، دبیرخانه شورایعالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون هنر و معماری را تأسیس کرد که برخی از وظایف شورای هنر را انجام می داد. اعضای این کمیسیون را نمایندگان دستگاههای هنری، صنوف هنری و هنرمندان تشکیل می دادند.
او در ادامه اظهار نمود: یکی از مهم ترین مصوبات این کمیسیون «تصویب سند ملی معماری ایرانی-اسلامی» بود. از دیگر مصوبات مهم این کمیسیون میتوان به «تأسیس دانشگاه هنرهای اسلامی-ایرانی استاد فرشچیان» اشاره نمود. جشنواره های هنری فجر، بررسی صدمه شناسی و هدایت آنها، تکمیل آئین نامه های آموزش های هنری، بررسی سند موسیقی کشور، سند ملی سینما و… از عمده مصوبات این کمیسیون بود. شورای هنر مجدداً در سال ۱۳۹۸ به ریاست وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی افتتاح شد. از نخستین اقدامات برگزاری این شورا پس از شروع مجدد، «تکمیل آئین نامه موسسه هنرمندان پیشکسوت» بود که در جهت پشتیبانی از این هنرمندان تصویب شده است؛ این حمایت ها گاها معیشتی و در جهت حفظ جایگاه آنها تدوین شده؛ چنان که در زمان کرونا هم کمکی به هنرمندان پیشکسوت می رساند. سند ملی مد و لباس از دیگر موضوع هایی بود که در این دوره از شورا عنوان شد.

اعضای جدید شورای هنر
محمدحسین ایمانی خوشخو، دبیر شورای هنر درباره اصلاحیه های آئین نامه ای در این شورا این طور توضیح داد: بعضی اشکالات عبارتی در آئین نامه قبلی وجود داشت، یا پیشتر درباره اسناد هرکدام از هنرها چیزی گفته نشده بود، ولی اکنون اضافه و تکمیل شده است. تبیین و عرضه اسناد ملی و توسعه ای حوزه ‎های مختلف هنر بعنوان یکی از وظایف اصلی شورا مشخص شده و اعضای جدیدی به شورا اضافه شده اند؛ وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و رئیس فرهنگستان هنر، دبیر شورا، رئیس حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، سه تن از هنرمندان و صاحب نظران حوزه هنر و یک نفر از رؤسای دانشگاه های هنری از دیگر اعضایی هستند که بزودی به شورای هنر می پیوندند.

منبع: صد کادو