در سوریه زندگی جریان دارد!

صد کادو: در ایام جنگ زده در سوریه هم جریانی از زندگی وجود داشته است؛ همانطور که در زمان جنگ هشت ساله ایران، در شهرهایی غیر از خط مقدم، زندگی عادی در جریان بود. با این تفاسیر، مهم ترین موضوع در این زمینه، درست نشان دادن تصویر یک کشور یا ظرفیت های کلی آن می شود.
متفکرانی معتقدند که بطور کلی ذهنیت ما را از جهان، رسانه ها می سازند که خیلی وقت ها تصویر کاملی نیست. آنچه که در این چند سال از سوریه شنیده ایم، تصویر درد و جنگ زدگی است و بطور کلی، تصویری که ما از سوریه داریم، جایی است در آن نمی توان زندگی کرد یا به آن جا سفر کرد. این درحالی ست که بارها ثابت شده که تصویرها از یک کشور ممکنست کامل نبوده باشند.

در همین راستا با حمیدرضا عصمتی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دمشق، به گفت و گو نشستیم و به تاثیر رسانه در به تصویر کشیدن درست وضعیت زندگی در سوریه، تبادل های فرهنگی ممکن بین ایران و سوریه، وضعیت گردشگری دو کشور و چشم انداز فرهنگی و سیاسی کشور سوریه پرداختیم.

مشروح این گفت و گو را در ادامه می خوانید.

رسانه ها جریان زندگی را در سوریه به تصویر بکشند
*رسانه در درست یا غلط نشان دادن تصویر واقعی از سوریه چقدر موثر است؟

دوربین ها جزو جداناشدنی سلاح ها و تانک ها هستند. هر کجا تانک و سلاح به میان می آیند، دوربین ها را هم سوار بر خود می آورند. بدین سبب روی دیگر سکه جنگ ها همین رسانه ها هستند که تصویری را ارائه می دهند که می خواهند و حتی در بعضی مواقع، تصاویر غیرواقعی از شرایط یک کشور جنگ زده می سازند.
این مساله درباره سوریه شاید نسبت به جاهای دیگر، بیشتر نمود داشته باشد؛ برای مثال حوادث «بیداری اسلامی» یا به اصطلاح «بهار عربی» در منطقه و برای همه دنیا حساسیت بالایی داشتند. سرنوشت این جریانات مشخص نبود، حتی کشورهای غربی در ابتدای کار نسبت به تحولات تونس و مصر غافلگیر شده بودند و این اتفاقات سبب پررنگ شدن نقش رسانه ها شد. این روزها رسانه ها و مطبوعات با ابزارهای پیشرفته ای که در اختیار دارند، نقش بیشتری از قبل دارند.

فکر می کنم همان گونه که اشاره کردید، برای هر انسان عادی در دنیا تصویر سوریه، تصویر یک خرابه با ساختمان های مخروبه، جنگ زده وناامنی است. این تصویر در ذهن مردم ایران هم صدق می کند؛ چونکه بیشتر با این کشور از این لحاظ در ارتباط هستیم. بدین سبب این مساله که رسانه ها در نشان دادن این تصاویر نقش مهمی دارند، کاملا درست است و این که یک تصویر به درستی و واقعی نشان داده شود، به درست نشان دادن و غیر جعلی بودن تصاویر یک رسانه بستگی دارد.
*با توجه به همین موضوع آیا واقعا در همه جای سوریه این تصویر جنگ زدگی و موشک باران واقعیت دارد؟

یک سری مناطق در سوریه هستند که زندگی در آنها جریان داشته و دارد و وارد جنگ نشده اند، اما در دل آن شهرهایی هم که درگیر جنگ و عملیات نظامی بودند، در خانه هایی زندگی جریان داشت. متاسفانه حتی رسانه های موافق و دوستان ایرانی که مستندهایی از جنگ سوریه ارائه دادند، به این بخش بی توجه بودند. با وجود جنگ و عملیات نظامی، همیشه این مساله مغفول می ماند. در ایام جنگ زده سوریه هم نوزاد جدید به دنیا می آید، یا دختر و پسر جوانی با هم ازدواج می کنند اما رسانه ها به این صحنه های انسانی بی توجه بوده اند، در صورتیکه این صحنه ها همیشه در جریان بوده اند.
البته فرهنگ عمومی سوریه، فرهنگ ساده زیستی است. باید این نکته را به فرهنگ خاص مردم آن منطقه اضافه کنیم؛ به قول خودشان، فرهنگ شان، فرهنگ زندگی است. شاید این مساله عجیب باشد اما بطور کلی در منطقه «شام» مردم به امکانات کم قانع اند و زندگی هایشان با زرق و برق اداره نمی گردد. نه این که اصلا چنین چیزی نباشد اما فرهنگ عمومی این مردم به این شکل است. برای مثال شما زمانی که وارد خانه یک فرد عادی در سوریه شوید، با امکانات کمی کنارهم زندگی می کنند و خوشحال هستند. اگر این فرهنگ عمومی زندگی را در کنار جنگ قرار می دادیم، متوجه می شدیم که نقش پررنگ تری دارد و باید به آن بیشتر توجه می شد.

*در سالهای اخیر در جشنواره «ایدفا» ( فیلم های مستند آمستردام) که معتبرترین جشنواره برای فیلم های مستند شمرده می شود، فیلم «برای سما» جایزه مردمی را دریافت کرد، در این فیلم زنی در حلب از زندگی خود و همسرش در ایام جنگ زده تصویربرداری کرده و جریان زندگی را نمایش داده است، درحالی که مخالف جناح فعلی در سوریه بوده، آیا موافقان این جناح اهتمام در تصویربرادری از زندگیِ در جریان جنگ داشته اند؟

بله، کسانی بودند که برای ثبت موضوع های مختلف در این اوضاع تلاش کردند اما فهرست مشخصی از آنها در ذهنم نیست. شاید فداکاری ها و موضوع مقاومت خیلی برجسته تر بوده، بطوریکه ذهن ها را به نسبت این مساله مشغول کرده است اما در مجموع چه کاری شده باشد که من بی خبرم و چه اقدامی نکرده باشند، خیلی روشن است که باید بیشتر از این ها به این مساله پرداخته می شد. همین که تردیدی است که آیا دراین زمینه اخبار امیدبخش یا مستندی از جریان زندگی وجود دارد، یعنی به اندازه کافی این اتفاق صورت نگرفته است و این خلاء وجود دارد.
*درباره فعالیت فرهنگی ایران در سوریه بیشتر توضیح دهید.

اساسا برنامه های فرهنگی در سوریه داشته ایم اما همانطور که گفتم در یک دوره ای اولویت کارهای نظامی بوده و مستقیما درگیر این فعالیت ها بودیم و این امر کارهای فرهنگی را به حاشیه برده است. در این حال رقبا هم فعالیت داشتند اما در مجموع کارهای فرهنگی ایران بیشتر بوده است. این فعالیت ها شامل خدمات رسانی و توانمندسازی مردم سوریه بوده و با آنکه یک فعالیت فرهنگی صرف نبوده اما تاثیرات مثبتی داشته اند و سبب محبوبیت ایرانیها در سوریه شده است. درباره سیاستگذاری فرهنگی هم در نهادهای رسمی رایزنی هایی انجام می شود و این موضوعات در نزدیک شدن فرهنگ دو ملت تاثیر دارد اما در نهایت جا برای کار زیاد است.

فرهنگ سازی در سوریه، دغدغه نیروهای نظامی ایرانی
*همیشه تاکید برای رفع نیازهای معیشتی و اقتصادی بر نیازهای فرهنگی یک کشور تقدم می گیرد که در کشور خودمان هم در دوره های مختلف شاهد این مساله بوده ایم که همین مورد سبب غفلت فرهنگی در ایران شده است. با وجود شرایط جنگی در سوریه هم ممکنست گرفتار این غفلت شوند، برای جبران این غفلت فرهنگی در سوریه که اساسا تبعات اجتماعی خواهد داشت، برنامه ای وجود دارد؟

بله، در سالهای اخیر این غفلت رخ داده اما امیدواریم در دولت جدید این نقص جبران شود. حقیقتا این امکان وجود داشت که همکاری بیشتری از طرف دستگاه دیپلماسی ایران برای این مساله صورت گیرد اما این اتفاق نیفتاد و اگر همکاری دولت و دوستان بود شاید شاهد نتایج بهتری بودیم. حتی این گله از طرف نیروهایی که در سوریه می جنگند وجود دارد، چونکه آنها فرصت ندارند به فرهنگ سازی بپردازند و مشغول وظیفه نظامی اشان هستند، اما این انتظار را دارند که پشت خط به فکر این مساله باشند. متاسفانه به آن شکل که باید این اتفاق نیفتاده اما امیدواریم که رخ دهد.
*جدا از مسائل ذکر شده، موضوع دیگر، تبادل های فرهنگی است. باتوجه به اینکه شما با بافت سوریه آشنایی دارید، آیا زمینه ای برای تبادل فرهنگی ایران و سوریه با نتیجه مطلوب وجود دارد؟

اساسا وجود دارد، تبادل کلمه ای است که دلالت بر یک امر دو طرفه دارد اما اگر این مساله بین دو کشور یک امر یک طرفه هم باشد و ایران عرضه بیشتری داشته باشد، یک برد شمرده می شود و نباید نگران این مساله باشیم. در عین حال که این تبادل فرهنگی وجود دارد و فرهنگ سوریه این امکان را به هنرمند ما می دهد که به خلاقیت و ایده های نو برسد. البته مشخص است که یک کشور جنگ زده امکان عرضه فرهنگی کمتری نسبت به کشور ما دارد اما پذیرش آثار ما در آن جا وجود دارد و این فرصتی است که باید قدر آنرا بدانیم.

سفر زیارتی به دمشق در گرو وضعیت کرونا
*یکی از گزینه های مهم در سفرهای زیارتی، شهر «دمشق» بود که با شرایط جنگی حاکم در آن جا، عملا از مقصد سفر ایرانیها خارج شد. در این دو سه سال اخیر اما صحبت هایی درباره مجوز سفر زیارتی مطرح شده، هم اکنون وضعیت و چشم انداز این سفرها چگونه است؟

واقعیت این است که کرونا مانع سفرهای زیارتی به سوریه است. درباره این مساله «سازمان حج» آمادگی لازم را دارد اما منتظر تصمیمات «ستاد کرونا» هستند. البته مدت کوتاهی کاروان های زیارتی راه افتادند و یکی دو کاروان نیز به سوریه سفر کرد اما هم اکنون به سبب اوج گرفتن شیوع ویروس کرونا متوقف شدند. همین طور در برهه زمانی که تعدادی قربانیان کرونا در ایران کم شد، قرار بر صدور اجازه بود اما باردیگر با افزایش سویه های کرونا این اجازه کنسل شد.

تاکید بر روابط گردشگری ایران و سوریه
در کل، گردشگری در حوزه های کاری ما موضوع مهمی است. از جانب سوریه هم این تمایل وجود دارد و آنها علاقه دارند گردشگری بین ایران و سوریه افزایش پیدا کند. در جلسه ای هم که با وزیر گردشگری سوریه داشتم، تاکید براین بود که ایرانیها گردشگری را بیش از موضوع زیارت در سوریه ببینند. این تمایل و انگیزه بین دو کشور وجود دارد و هم اکنون فقط مسأله اصلی کروناست.

چرا آمار کرونا در سوریه پایین است؟
*در راستای صحبت هایتان، وضعیت شیوع ویروس جدید کرونا در سوریه چگونه است؟

طبق آمارها که در سوریه تعداد قربانیان خصوصا نسبت به ایران خیلی پایین است. اما این اخبار که کرونا در سوریه، عراق و افغانستان وجود ندارد، اشتباه است. پایین بودن آمار کرونا به این علت است که از ابتدا زنجیره انتقال در سوریه قطع بود، چونکه روابطی با دیگر کشورها ندارند. ضمن آنکه ساختار نظام پزشکی در این کشورها به شکلی است که به اندازه ما تست کرونا و همچنین ساختار ثبت ابتلاها ندارند.

*میراث فرهنگی سوریه خیلی ریشه دار و اصیل است، آیا دراین زمینه هم مایل به تعاملات با ایران هستند؟

بله، بطورمثال برای ترمیم آثار باستانی شان به کمک نیاز دارند و خیلی مایلند از تجربیات ایران دراین زمینه بهره مند شوند.

تلاش بیشتر برای افزایش روابط فرهنگی ایران و سوریه
*این موضوع چه دستاوردی برای ایران دارد؟

هر چه که تبادل و نزدیکی فرهنگی بین ایران و سوریه بیشتر شود، این به نفع دو کشور است. سطح روابط فرهنگی ما با سوریه در قیاس با روابط اقتصادی و نظامی مان با این کشور پایین تر است و ما باید تلاش نماییم این سطح را ارتقا دهیم؛ چونکه روابط فرهنگی زمینه ساز دیگر روابط ما همچون روابط اقتصادی با این کشور است. هر چه شناخت از ما بیشتر شود و ما در میان مردم یک جامعه پذیرفته تر شویم، محصول اقتصادی ما هم راحت در بازار آنجا عرضه می شود.
زمانی که ما روابط فرهنگی را در وجوه مختلف عمق بخشی نماییم، عمق نفوذ ما در جامعه بیشتر و پایدارتر می شود. در این حالت اگر چهره سیاسی این کشور هم تغییر کند، به سبب تأثیرگذاری روابط ما بر مردم سوریه، این روابط گرفتار تزلزل نمی گردد چونکه مردم همیشه هستند.

سوریه باید وجوه فرهنگی ایران را بهتر بشناسد
*با توجه به روابط سیاسی که با دولت سوریه داریم، آیا مردم این کشور هم نگاه کاملی به رویدادهای فرهنگی، اجتماعی و هنری ایران دارند؟

خیر، نگاه آنها هم نقص دارد؛ همانطور که ما شناخت کافی از آنها نداریم. در این زمینه باید اعتراف نماییم که ما در شناساندن خودمان کوتاهی کردیم و وظیفه رایزنی نهادهای فرهنگی همین است که تصویر مترقی فرهنگ معاصر ایران را به جهان مخاطب نشان دهد و در این زمینه باید تلاش بیشتری نماییم. متاسفانه خیلی از سوری ها تصویر و تصوری دقیق از ما ندارند و ما را تنها در غالب ایدئولوژی می بینند و بعضی ها فقط موضوعات نظامی و مقاومت از ایران برایشان برجسته است. در عین حال البته گروهی از مردم سوریه، ایران را بهتر می شناسند اما باید این مساله در ذهن عموم مردم و افراد موثر در جامعه بیشتر تصویرسازی شود.
برنامه های ما نیز در ذیل هدف ذکر شده، تعریف می شود. تلاش ما بر این است که ارتباطات نخبگان هر دو کشور هر چه بیشتر برقرار شود و طرح های مشترک داشته باشند، همین طور هنرمندان هر دو کشور یکدیگر را ببینند و تبادل آثار مشترک بین آنها صورت گیرد. یکی از برنامه هایمان این است که در دانشگاه های سوریه هفته علمی ایران را برگزار نماییم که پیشرفت های عملی کشورمان در سوریه نمایش داده شود. همین طور برگزاری نمایشگاههای هنری و رایزنی درباره آموزش زبان فارسی از دیگر اهداف ماست و رشد خوبی دراین زمینه داشته ایم. در کنار این اقدامات اهتمام در شناساندن فرهنگ سوریه در ایران نیز داریم؛ چونکه این موضوعات مکمل یکدیگرند. در نهایت فکر می کنم کلید شناخت درست از یک جامعه ارتباط مردمی بین آنهاست و نه حکومتی. در درجه اول این مساله هم اولویت با نخبگان و افراد موثر در جامعه است. ما از خبرگزاری مانند ایسنا انتظار داریم که قدم های بعدی مارا تکمیل کنند، چونکه باید رسانه ها وارد کار شوند تا تصویر درستی از شرایط فعلی سوریه را نمایش دهند.

سوریه و آینده سیاسی، اقتصادی و…
* پیش بینی از آینده نزدیک سوریه چگونه است؟
در پیش رو موضوع «درعا» درحال حل شدن است. زمانی موضوع آتش بس، آتش زیر خاکستر بود و اصلا موضوع حل نشده بود اما هم اکنون طبق آخرین اخبار اگر مانعی پیش نیاید، بناست خیال دولت از جنوب راحت شود. این یک نکته مثبت برای نظام سوریه است. در آینده نزدیک اما فشارهای اقتصادی همچنان وجود خواهد داشت و دولت همچنان با شرایط سخت ادامه می دهد. در عین حال دولت سوریه خیالشان از بابت تدوین قانون اساسی و مذاکرات راحت است؛ چونکه انتخابات آقای اسد تمام شده و از نظر فرصت زمانی مشکلی ندارند. به همین شکل دولت ادامه می دهد، مگر این که تحولی در یکی از جبهه ها رخ دهد.
*وضعیت خروج آمریکا و ماندگاری دولت ترکیه در سوریه چگونه است؟
باید دید خروج آمریکایی ها در اخبار چقدر صحت دارد ولی اگر به واقعیت بپیوندد، در مجموع به نفع نظام سوریه است. درباره ترکیه هم شواهد بیان کننده ماندن فعلی این دولت می باشد. درباره همین موضوع اقداماتی نیز انجام داده است. همچون زبان ترکی را رسمی کرده اند و پول رایج ترکیه را در منطقه حضورشان رواج داده اند. اما همه این موضوعات به شرایط سوریه بستگی دارد و اگر همه چیز به آرامی پیش رود و دولت بتواند کاری کند، این کارهای ترکیه نیز بی نتیجه خواهند ماند.
*حضور اقتصادی ایران در سوریه چگونه است؟ آیا درست است که می گویند حضور اقتصادی ترکیه از ما بیشتر است؟
این که ما در سوریه حضور اقتصادی داشته باشیم یک مسئله است و این که چه کشوری غیر از ما حضور دارد، یک مطلب دیگر است.
ترکیه حضور اقتصادی ای در این کشور ندارد اما طبق آمار انتشار یافته از روابط اقتصادی ترکیه، نشانگر این است که حضورش در سوریه از ایران بیشتر است، درحالی که در این آمار ترکیه، مناطقی را که تحت نفوذ خودش است محاسبه کرده و این محاسبات از اختیار دولت سوریه خارج است. موضوع دیگر، مسئله قاچاق است که واردات در گذرگاه ها تحت اختیار دولت سوریه نیست و نباید در آمار منتشر شود. همین طور در آینده بازسازی سوریه هم بعید است که ترکیه نقش مهمی داشته باشد، مگر این که عوامل سیاسی خیلی ریشه ای تغییر کنند. در نهایت اینگونه نیست که ایران هم اصلا حضور اقتصادی در سوریه نداشته باشد اما موانع کار اقتصادی برای ایران زیاد است و نه فقط برای ما بلکه برای همه کشورها، تحریم و نبود زیرساخت ها برای همه وجود دارد همچون برای ایران.
*محبوبیت آقای بشار اسد در سوریه در چه سطحی است؟
اگر به شاخص انتخابات نگاه نکنیم، آقای اسد محبوبیت زیادی بین مردم دارد، حتی در اوج بحران هم محبوبیت داشت، چونکه از طرفی سمبل مقاومت است و از سویی همیشه از نظر خانوادگی محبوبیت داشته اند، اما ممکنست با فشارهای اقتصادی که در سوریه حاکم است، این محبوبیت هم دستخوش تغییراتی قرار گیرد.
*ارزیابی شما از چشم انداز دولت فعلی سوریه چگونه است؟
هم اکنون دولت سوریه نسبت به سه سال پیش وضعیت باثابت تری دارد و اگر این بحران اقتصادی را پشت سر بگذارد، ثبات بیشتری می یابد. رویکرد حکومت سوریه مقاومت است اما به این معنا نیست که در آینده برای بهبود شرایط مذاکراتی نداشته باشند؛ چونکه جایگاهشان را در مقاومت زیر سؤال نمی برد. در عین حال هم چنین موضوعی اصلا مطرح نیست.

*ایران در سوریه آموزش زبان فارسی هم داریم؟
بله، درشهرهای بزرگ که بطور جدی آموزش زبان فارسی داریم و برخی شهرهای دیگر هم دراین زمینه حمایت می نماییم.

منبع: صد کادو