كالبد شكافی یك رویداد قداره هلیا، شورشی است در مقابل قتل رومینا

در ایام اخیر ویدئوی دختر نوجوانی که در یک نزاع، قمه در دست دارد، در شبکه های اجتماعی دست به دست شد و از چند جهت مورد توجه قرار گرفت. یک روزنامه نگار با پرداختن به این جریان و کالبدشکافی آن، این کنش ها را نوعی عصیان و شورش در مقابل سلطه مردانه در نظام اجتماعی عنوان کرده و تاکید می کند، با این تعبیر، قداره هلیا، واکنش و شورشی است در مقابل قتل رومینا.
علیرضا خانی ـ روزنامه نگار ـ در یادداشتی که با عنوان «کالبد شکافی یک رویداد» در اختیار ایسنا قرار داده، با پرداختن به ماجرای قمه کشی دختر جوانی به نام هلیا که در ایام اخیر شاهد آن بودیم، آورده است:
«زمانی پی یر بوردیو، جامعه شناس شهیر فرانسوی گفته بود که برای کار علمی باید خشمگین بود و برای مهار خشم باید کار علمی کرد.
جولان هلیا، دختر قداره کش اصفهانی در مقابل یکی از کتابخانه های بزرگ این کلانشهر ـ که لا محاله باید مکانی فرهنگ خیز و با قداست باشد ـ شاید، این خشم را برانگیزد که برای شناخت ریشه های بنیادین و زیرین رخ دادن چنین کنش هایی کاری نماییم.
در تحلیل و چرایی برخاستن چنین رفتاری از نوجوانان متولد دهه ۸۰ در این دو سه روز سخن هایی گفته شد که نوعاً ساده انگارانه و روبنایی بود؛ چنان که کسی گفته بود این رفتار اهمیتی ندارد چون برای جذب «فالوور» در اینستاگرام است!
در یک نگاه کلی، شاید بتوان عوامل روی آوردن نوجوانان دختر به پرخاشگری و خشونت آشکار، که رفتاری رو به تزاید است را به تربیت ناصحیح والدین، ضعف ارزش های اخلاقی در نهاد خانواده، فاصله و شکاف نسلی میان والدین با نوجوانان، رهاشدگی و به خود وانهادگی نوجوانان، میل به اثبات خود و قدرت نمایی برشمرد. اما این عوامل در بین دو جنس دختر و پسر به صورت یکسان وجود دارد و برای شناخت ریشه های اعمال خشونت توسط دختران نوجوان باید عامل یا عواملی اختصاصی برای آن کشف کرد.
آنچه در فیلم قداره کشی هلیا، کاملاً آشکار است، رفتارهایی است که او موکداً برای شبیه سازی با مردان و کسب «اقتدار مردانه» می کند. از خشونت کلامی و فیزیکی تا الفاظ و ناسزاهایی که به کار می برد و نهایتا قمه کشیدن و حریف طلبیدن. این کنش ها، در نگاهی عمیق تر، نوعی واکنش به فضای مردانه و مردسالارانه موجود و نوعی عصیان و شورش در مقابل سلطه مردانه در نظام اجتماعی است. سلطه مردانه ای که فرودستی زنان را، با توجیهات و علل رنگارنگ تحمیل می کند و نوجوان امروز، با زبان هایی که مختصات آنرا خیلی از روشنفکران ما هم نمی شناسند، مرتباً درحال رویارویی و تقابل با آن است.
با این تعبیر، قداره هلیا، واکنش و شورشی است در مقابل قتل رومینا. داسی که نیمه شب، از پایگاه سلطه مردانه، گردن رومینای ۱۳ ساله را در خواب درید، اینک از نیام هلیای نوجوان کشیده می شود تا با شبیه سازی خود به مردان، مصونیتی مردانه در مقابل جامعه مردسالار بیافریند.
افراد به صورت محض دختر یا پسر به دنیا نمی آیند (از نظر رفتاری نه جنسیتی) بلکه رفتارهای مردانه و زنانه را می آموزند و یاد می گیرند. دختران یاد می گیرند رفتاری مهربانانه، خیرخواهانه و مادرانه ایفا کنند و پسران یاد می گیرند شرارت کنند و خشونت بورزند. اگر یکی از این دو جنس، بعد از بلوغ عقلی به این نتیجه رسید که زیان کرده، امکان دارد در مقابل این خسران، عصیان کند. در جامعه ای که مردسالار یا تحت سلطه مردانه باشد، زنان در آمادگی کامل برای نارضایتی، اعتراض و حتی شورش های نمادین در مقابل این عصیان قرار می گیرند. بالا رفتن طلاق هایی که زنان خواهان آن هستند، افزایش جنایت هایی که زنان درگیر آن می شوند و افزایش بزهکاری، ناهنجاری، اعتیاد و جرم در بین زنان همچون شاخصهای این عصیان در مقابل احساس فرودستی است.
بازگو کردن این حقایق، برخی را خوش نمی آید اما شواهد و علل کافی برای آن در جامعه امروز وجود دارد. اینکه شمار دانشجویان زن و مرد برابر باشد، به تنهایی گواه برابری زنان و مردان نیست بلکه وقتی فارغ التحصیلان زن در مقابل مشاغل مردانه یا انحصارات مردانه قرار می گیرند، احساس فرودستی می کنند، وقتی زنان در خانواده تحت خشونت های فیزیکی و کلامی قرار می گیرند، احساس نابرابری می کنند، وقتی زنان در جامعه به انحاء مختلف آزار می بینند، احساس سلطه مردانه می کنند. وقتی زنی، اگر رئیس فدراسیون ورزشی یا نابعه ریاضی یا حتی وزیر باشد، بدون اذن یک مرد اجازه خروج از کشور ندارد، احساس نابرابری و سلطه مردانه می کند. شمار مدیران زن، نمایندگان زن، وزیران زن، استادان و استانداران و فرمانداران زن، نمادهایی از احساس فرودستی زنان در نظام اجتماعی و نظام حکمرانی است و البته شبکه های اجتماعی و فضای مجازی هم بر این سیکل احساس نابرابری اثر می گذارند و با بازتاب سریع وقایع و هم به اشتراک گذاشتن دیدگاه ها بر سرعت و شدت این احساس می افزایند و این، همان دلیل شتاب گرفتن کنش های اعتراضی در این نسل، نسبت به نسل های پیشین است. اما فضای مجازی متهم شماره یک این رویداد نیست.
متهم شماره یک «مجموعه کنش هایی است که در سطوح جامعه، از نظام حکمرانی تا نظام اجتماعی سبب تولید و تشدید احساس نابرابری و فرودستی زنان می شوند.»

منبع: صد کادو