خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار-۱۳؛ وقتی سربداران در ژنو آبروی ایران را خرید

صد کادو: موسیقی متن و تیتراژ سریال سربداران ساخته فرهاد فخرالدینی بدون هیچ تردیدی یکی از بهترین و با کیفیت ترین تیتراژهای تلویزیونی است که همچنان دربرگیرنده فضایی خاطره انگیز برای مخاطبان است.
دریافت ۱ MB
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه در این روزها بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، بازخوانی از ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره سازی کند. خاطره سازی که بعد از واکاوی و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را ببریم به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که بصورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در سیزدهمین گام از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی تیتراژ سریال ماندگار «سربداران» به کارگردانی محمدعلی نجفی رفتیم. اثری که فیلمبرداری آن از شهریور ماه سال ۱۳۶۰ شروع و تا سوم آبان ماه ۱۳۶۲ نیز ادامه داشت، سریالی که مدتی پس از تصویربرداری و پشت سر گذاشتن مراحل تولید در اوایل دهه ۶۰ هر هفته دوشنبه ها پس از اخبار شبکه اول سیما پخش می شد و با آنکه دربرگیرنده فضایی حماسی از یک واقعه تاریخی همچون «قیام سربداران خراسان» به رهبری شیخ حسن جوری مقابل استیلای مغول بر ایران بود و تا آن زمان کمتر مخاطبی با این واقعه تاریخی آشنا بود، اما توانست بعنوان یکی از ماندگارترین و خاطره انگیزترین آثار داستانی تلویزیونی بواسطه متن، کارگردانی، گروهی توانمند از بازیگران، موسیقی متن و عوامل فنی در یاد و خاطره مردم بماند.
امین تارخ، سوسن تسلیمی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، فیروز بهجت محمدی، جمشید لایق، افسانه بایگان، محمد ابهری، عنایت بخشی، عطاالله زاهد، جهانگیر صمیمی فرد، سعید اویسی، فتحعلی اویسی، حسین محجوب، اسماعیل محرابی، محمدعلی ساربان، بهروز بقایی، علیرضا شجاع نوری، چنگیز وثوقی، آتش تقی پور، مینو ابریشمی، رضا کرم رضایی، شهرزاد کمالی، هاشم ارکان، حسین محب اهری، حسین خانی بیگ و تعدادی دیگر همچون هنرمندانی بودند که در این سریال نقش آفرینی کرده و از خود بازی هایی بجای گذاشتند که شاید تا به امروز همچنان از ماندگارترین و با کیفیت ترین بازی ها و نقش آفرینی هایشان در عرصه بازیگری بوده است.

اما از تمام این امتیازات و اما و اگرهای سریال که بگذریم، یکی از مهم ترین ابعادی که در بیشتر دیده شدن و ماندگاری سریال سربداران نقش غیرقابل انکاری را ایفا کرد بدون هیچ تردیدی، موسیقی متن این مجموعه داستانی خصوصاً موسیقی تیتراژ آن به آهنگسازی فرهاد فخرالدینی یکی از شاخص ترین و جریان سازترین هنرمندان موسیقی کشورمان در دهه های اخیر است که همچنان از سریال سربداران بعنوان یکی از بهترین و ماندنی ترین مجموعه های تلویزیونی یاد می کنند، شرایطی که حتی در بعضی از موارد نیز موسیقی را جلوتر از سریال قرار داد و سبب شد که به علت استقبال مخاطبان از این ملودی های تاثیرگذار، آلبوم موسیقی متن این اثر نیز پیش روی مخاطبان قرار گیرد.
فخرالدینی: روزی محمد علی نجفی به همراه کیهان رهگذر که نویسنده مجموعه سربداران بود به همراه حسین علیزاده به منزل ما آمدند و از من خواستند تا آهنگسازی این سریال را به عهده بگیرم که من در ابتدا شدیداً مخالفت کردم اما در ادامه هرچه از محمد علی نجفی خواستم برای من برقرار شد و من دیگری راهی برای نپذیرفتن کار نداشتم فرهاد فخرالدینی روزهای پایانی اسفند ماه سال ۱۳۹۲ بود، که در مراسم رونمایی آلبوم موسیقی متن سریال «سربداران» که با حضور برخی از نوازندگان این موسیقی و البته بازیگران و دست اندرکاران سریال برگزار شد، درباره آنچه امروز از آن بعنوان یک موسیقی خاطره ساز از یک سریال تاریخی یاد می کنند، اظهار داشت: یکی از کسانی که همیشه به من محبت داشت و موجب شد که من در سریال سربداران حضور داشته باشیم محمد علی نجفی بود و اگر او نبود به طور قطع حضور من نیز در این سریال منتفی بود چونکه آهنگ این مجموعه ماندگار تلویزیون در وضعیت بسیار خاصی ساخته شد که من دیگر بعنوان رهبر ارکستر رادیو و تلویزیون در سال ۵۸ استعفا داده بودم.
وی بیان کرد: در همین اثنا که من از ارکستر رادیو و تلویزیون استعفا دادم، هنرکده موسیقی ملی جایی که من در آن تدریس می کردم هم به علت انقلاب فرهنگی تعطیل شد و دقیقاً در همین دوران بود که من به خاطر اشتباهی که مرتکب شدم به خاطر مصلحت های موجود سرپرستی اداره کل موسیقی وزارت ارشاد را هم به عهده داشتم اما دقیقاً در همین روزها بود که از آنجا هم استعفا دادم و دیدم در این فضا نیز نمی توانم فعالیت کنم. بدین سبب عملاً خانه نشین شدم و از همه کارهای موسیقایی کناره کردم.
فخرالدینی اضافه کرد: اتفاقاً طی این روزهای خانه نشینی بود که روزی محمد علی نجفی به همراه کیهان رهگذر که نویسنده مجموعه سربداران بود به همراه حسین علیزاده به منزل ما آمدند و از من خواستند تا آهنگسازی این سریال را به عهده بگیرم که من در ابتدا شدیداً مخالفت کردم اما در ادامه هرچه از محمد علی نجفی خواستم برای من برقرار شد و من دیگری راهی برای نپذیرفتن کار نداشتم. به واقع می توانم بگویم که محمد علی نجفی اصلاً اجازه نداد که من در آهنگسازی این سریال سختی را احساس کنم بدین سبب سپاسگزار او هستم که موجب شد این کار را انجام دهم. کاری که به همراهی نوازندگانی صورت گرفت که امشب برخی از آنها را در مراسم می بینم.
این آهنگساز در بخش دیگری از صحبت هایش اظهار داشته بود: یادم می آید وقتی قرار بود قسمت اول این سریال پخش شود همراه بزرگانی چون فریدون مشیری و علی نصیریان در منزل خانم افسانه بایگان و خانواده وی حضور داشتیم و در کنار هم نخستین قسمت آنرا دیدیم که به قدری برای ما شیرین و خاطره ای فراموش نشدنی بود که همیشه در ذهن من باقی خواهد ماند.

وی با اشاره به اجراهای گوناگون موسیقی مجموعه تلویزیونی سربداران در داخل و خارج از کشورمان اظهار داشت: این امتیاز بسیار خوبی بود که موسیقی سربداران اجراهای مختلفی را با ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی به رهبری من در داخل و خارج از ایران داشت. این در شرایطی است که ما با ارکستر سمفونیک باکو و ارکستر فیلارمونیک ژنو هم اجراهایی داشتیم که هیچگاه خاطره اجرای با هنرمندان سوئیسی در مقر سازمان ملل از خاطرم نخواهد رفت.
فخرالدینی در همان برنامه با اشاره به قطعه رقص در دربار پادشاه هم اظهار داشت: در آن زمان که مشغول ساخت این بخش از موسیقی مجموعه سربداران بودیم من مدام با محمد علی نجفی در گفتگو بود که آیا به ما اجازه ساخت چنین قطعه ای متناسب با قسمتی از مجموعه را می دهند؟ که نجفی دائم به من می گفت ناظران سازمان کنار ما هستند و اگر جایی باشد به ما تذکر می دهند. جالب این که همان ناظران می گفتند شما نگران نباشید قیچی ما تیز است. به هر حال این قطعه پخش نشد اما در روزگاری تبدیل به نشان اصلی یک برنامه اقتصادی در تلویزیون شود که من هر وقت آنرا می شنیدم یاد خاطره دورانی می افتادم که دوستان ما در آن دوران اجازه پخش را بالاخره به ما ندادند.
محمد سریر: مانی که موسیقی سربداران با ارکستر فیلارمونیک ژنو برای علاقه مندان در سازمان ملل اجرا شد هیچکس فکر نمی کرد که کسی در ایران اصلاً ساز می زند محمد سریر آهنگساز و رئیس هیات مدیره خانه موسیقی نیز در این مراسم با اشاره به روند اجرای آثار ماندگار موسیقی ایرانی طی دهه های اخیر به موسیقی سریال سربداران ساخته استاد فرهاد فخرالدینی اشاره نمود و اظهار داشت: خلق چنین آثار ماندگاری که تعداد آنها در موسیقی ما کم است علاوه بر توانایی های فردی و علمی نتیجه باروری اندیشه ای است که نیازمند پشتوانه فرهنگی ملی است که این مساله در حوزه موسیقی بی کلام ما بیشتر جلوه گر شده است. رسیدن به این گستردگی و جامعیتی که یک موسیقی ایرانی را بین گروهای مختلف جامعه محبوب کند، کار بسیار دشواری است و این مقوله به آهنگساز برمی گردد که جذابیت های آنرا تامین کند. جذابیت هایی که نشات گرفته از فکر به مردم و درک جاذبه های فکری آنهاست و به نظر من فرهاد فخرالدینی با ساخت موسیقی مجموعه هایی از این دست در تارک این قضیه قرار گرفته است.
وی با اشاره به اجرای قسمتی از موسیقی سربداران در مقر سازمان ملل در ژنو اظهار داشت: هنوز این اجرا در سایت سازمان ملل بعنوان یک اثر قابل احترام موسیقایی ایرانی مورد توجه قرار دارد. زمانی که موسیقی سربداران با ارکستر فیلارمونیک ژنو برای علاقه مندان در سازمان ملل اجرا شد هیچکس فکر نمی کرد که کسی در ایران اصلاً ساز می زند. حتی در بهترین شرایط ممکن عده ای تصور می کردند که ما فقط قادر به نواختن عود و چند ساز عربی هستیم و اصلاً ساز ایرانی نداریم که بخواهیم آنرا عرضه نماییم اما این اجرا به همت دوستانی فخرالدینی آنها را دور هم جمع کرد و با بهره گیری از ظرفیت موسیقایی و رهبری ارکستر خود توانایی هایی هنرمندان ایرانی را به رخ کشید موجب شد که همه به مردم ایران بیش از اندازه تصور احترام کنند و این یک موضوع فراموش نشدنی برای همه ما بود که برای نخستین بار در اروپا صورت گرفت.
سریر در این مراسم اشاره کرد: اجرای موسیقی سربداران نشان دهنده ظرفیت موسیقی و آهنگساز ایرانی بود که توانست در زمان خود و حتی امروز برای ما اعتبار کسب کند. ما نه فقط باید قدر فرهاد فخرالدینی را بدانیم بلکه باید از او بعنوان یک رهبر و راهبر حوزه موسیقی یاد نماییم که همیشه با ایجاد انگیزه به جوانان راه های بسیار بزرگی را پیش روی آنها قرار داد و انگیزه های بزرگی در آنان ایجاد کرد. من امیدوارم به زودی شاهد اجرای ارکستر ملی به رهبری فرهاد فخرالدینی باشیم.

افسانه بایگان بازیگر مجموعه سربداران نیز که در این مراسم رونمایی حضور داشت با بیان خاطره ای از حضور خود در این مجموعه اظهار داشت: ۳۰ سال پیش دختر جوانی بودم که برای نخستین بار و بازی در مجموعه سربداران به محل سرچشمه باغ فین کاشان رفتم و در صحنه بازیگر مقابل استاد علی نصیریان شدم که شما باید تصور کنید که برای یک بازیگر جوان این شرایط چقدر می تواند پر از استرس باشد. دقیقاً در این لحظات پر استرس و دلهره آور بود که موسیقی زیبای قانون استاد فخرالدینی که محمد علی نجفی برای کم کردن التهاب من آنرا در فضا پخش کرد موجب آرامش من شد و من بدون استرس به کار خود ادامه دادم و حالا که پس از ۳۰ سال باردیگر این افتخار نصیب من شد که بار دیگر در محضر استاد فخرالدینی باشم بسیار خوشحالم و به خود می بالم که در طول این مدت از محضر او استفاده کردم. البته جای فریدون مشیری و خیلی از هنرمندانی که در آن زمان حضور داشتند و امشب در بین ما نیستند خالی است اما امیدوارم بزرگانی چون استاد فخرالدینی ۱۲۰ سال با عزتّ، سربلندی کنار هنر این سرزمین حضور داشته باشند.
قاسم عابدین مدیر استودیو صبا هم که موسیقی متن سریال را در این استودیو ضبط کرده بوده نیز در این مراسم با تقدیر از کارهای موسیقایی استاد فخرالدینی اظهار داشت: بیش از ۳۰ سال است که در خدمت استاد فخرالدینی هستم و این افتخار بزرگی برای من بود که در کنار او چیزهای بسیاری آموختم. من می دانستم کار کردن با فخرالدینی شوخی ندارد و همه چیز باید منظم اجرا شود از این جهت همیشه به خود می بالم که با حضور این هنرمند توانستیم خدمت های کوچکی به عرصه موسیقی داشته باشیم.
به هر روی موسیقی متن و موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «سربداران» بدون شک یک آموزشگاه موسیقی تمام عیار برای آن دسته از هنرمندان و تهیه کنندگانی است که طی سالهای اخیر و روزهایی که پول و تمامیت خواهی اقتصادی سر تا پای وجود موسیقی ایران را گرفته و از موسیقی تیتراژ به مثابه یک آژانس معاملات مسکن استفاده می نمایند، می تواند مورد توجه و دقت بیشتری قرار گیرد تا بدانند کیفیت یعنی چه؟

منبع: sadkado.ir