خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار-۱۰؛ نوای به یادگار مانده از بازمانده

به گزارش صد کادو موسیقی متن و تیتراژ فیلم بازمانده به کارگردانی مرحوم سیف الله داد و آهنگسازی مجید انتظامی یکی از معدود ملودی های در ذهن مانده آثار موسیقایی در رابطه با سینما در عرصه مقاومت مردم فلسطین است.
دریافت ۲ MB
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه در این روزها بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، بازخوانی از ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره سازی کند. خاطره سازی که بعد از واکاوی و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را ببریم به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که بصورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در دهمین گام از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی «بازمانده» به کارگردانی مرحوم سیف الله داد رفتیم که بی شک یکی از ماندگارترین و شنیدنی ترین نغمات موسیقایی حوزه سینما در عرصه مقاومت ملت مظلوم فلسطین است که با گذشت ۲۷ سال از تولید اثر همچنان بعنوان نخستین و مهم ترین اثر سینمایی بجای مانده در حوزه مقاومت شمرده می شود. اثری به غایت تماشایی و موثر که نه فقط در حوزه تصویر و داستان پردازی، سینمایی قابل اتکا و ارزشمندی را پیش روی مخاطبانش قرار داد، بلکه در حوزه های دیگری چون موسیقی متن نیز توانست بواسطه حضور آهنگساز مولفی چون مجید انتظامی، با مخاطبان هم ذات پنداری شنیداری خاطره سازی کند.

فیلم سینمایی «بازمانده» که تصویربرداری آن در کشور سوریه انجام گرفته بود، همچون معدود آثار ماندگار سینمای ایران است که با گذشت ۲۷ سال از تولید و نمایش آن همچنان در صدر فیلم های قابل اتکای سینمای ایران پیرامون موضوع راهبردی فلسطین اشغالی و مفاهیم ضد انسانی رژیم صهیونیستی شمرده می شود. شرایطی که بدون تردید مرحوم سیف الله داد بعنوان نویسنده فیلمنامه و کارگردان توانسته به پشتوانه سال ها تجربه اندوزی و کسب دانش از حوزه سینما، چارچوب باارزش و دراماتیکی از اوضاع مردم مظلوم فلسطین را در قاب سینما به تماشاگران ارائه نماید. فضایی که متاسفانه فقط در تعدادی کمی از محصولات سینمایی ما پیرامون موضوع فلسطین دیده شده و غیر از چند گزینه انگشت شمار، سینمای ایران هنوز نتوانسته دین خودرا بصورت کامل به ماجرای مقاومت فلسطین ادا کند.
داستان فیلم «بازمانده» با بازی سلما مصری، جیانا عید، جمال سلیمان، بسام کوسا، غسان مسعود، صباح برکات، علاءالدین کوکش، هانی سعدی، فیلد اسمور، هناء نصور، حسن عویتی، عصام عبجی درباره اشغال شهر حیفا در سال ۱۹۴۸ در فلسطین اشغالی است؛ پزشکی به نام سعید همراه با همسرش و نوزادشان فرهان قصد سفر دارند. سعید، تروریست اسرائیلی به نام شمعون را که همبازی دوره کودکی اش بوده، در ایستگاه راه آهن با چمدانی حاوی بمب می بیند. شمعون پیش از انفجار می گریزد و سعید موضوع را به پلیس اطلاع می دهد. شمعون از سعید می خواهد که پیش از قتل عام مردم شهر، شهر حیفا را ترک کند. همین طور صفیه، مادر سعید به حیفا می آید تا فرزندش را به بهانه بیماری پدرش رشید، به ترک حیفا ترغیب کند. روزی که آنها تصمیم به سفر گرفته اند، صهیونیست ها به حیفا هجوم می آورند و سعید و همسرش در قتل عام اهالی شهر کشته می شوند که …»

اما یکی از نکته های مهمی که می تواند دستاورد مهم و مطلوبی در جهت قطع نشدن ارتباط دیداری و شنیداری مخاطب با فیلم «بازمانده» به حساب آید، موسیقی متن و تیتراژ این اثر ماندگار با هنرمندی مجید انتظامی است. به طور قطع و همان گونه که قبلاً نیز به آن اشاره شده انتظامی همچون هنرمندان معتبر حوزه موسیقی است که کارنامه درخشان وی در عرصه ساخت موسیقی فیلم های باارزش سینمای ایران گواه درستی برای انتخابش توسط سیف الله داد برای آهنگسازی فیلمش بوده، گویی او می دانسته که مجید انتظامی با درک درستی که از مفهوم مقاومت و مفاهیمی از این دست در سینمای ایران به مدد هوش موسیقایی و تجربه همکاری با کارگردانان بزرگ به دست آورده می تواند یکی از بهترین گزینه ها برای ساخت موسیقی «بازمانده» باشد.
مجید انتظامی: بزرگترین مشکل در راه ساخت موسیقی «بازمانده» معمول نبودن برخی سازها بود که هر کسی آنرا نمی زند این هنرمند همچون آهنگسازانی است که با درک درست از شخصیت های یک فیلمنامه تلاش می کند تا برای هریک از آنها یک هویت موسیقایی خلق کند. شرایطی که بطور قطع برایش در بازمانده نیز صورت گرفت و ماجرا را به سمت و سویی برد که مخاطب فیلم مانند کارهای پیشین انتظامی، شنونده موسیقی باشد که هویت مندی و وفاداری محض به داستان اثر در ردپای آثارش دیده می شود. چنانکه قبل تر با موسیقی ماندگار خیلی از آثار سینمایی اش این رویکرد هنری را به رخ مخاطبانش کشاند.
انتظامی بدون تردید یکی از هنرمندان موثر و جریان ساز سینمای ایران در عرصه آهنگسازی پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که بطور قطع قسمتی از موفقیت های سینمایی اثری چون «بازمانده» با آن تم عربی که از طرف آهنگساز انتخاب شده بود مرهون زحمات این هنرمند فعال عرصه موسیقی است.

این آهنگساز برجسته سینما مدتی پیش بود که در گفتگویی درباره ساخت موسیقی متن فیلم بازمانده اظهار داشته بود: سیف الله داد اصرار داشت تِم کار خیلی عربی نباشد، ایشان یک موسیقی کلاسیک می خواست که آن حالت را بیان کند. کار را با کامپیوتر ضبط می کردیم و پس از گذاشتن روی فیلم، کارگردان نقطه نظراتش را می گفت و اگر راهی برای بهتر شدن داشت آنرا انجام می دادم و کار را در استودیو ضبط می کردیم.
انتظامی در این گفتگو با اعلان اینکه خیلی دیر در جریان ساخت موسیقی متن این فیلم قرار گرفته است، افزود: «تیتراژ اول را با نی ضبط کردیم اما سیف الله داد دوست نداشت از نی واقعی استفاده نمائیم و به سبب اینکه خیلی عربی می شد، خواست با دستگاه صورت گیرد. در اصل موسیقی که در استودیو ضبط کرده بودیم، نی ضبط شده با دستگاه را بر روی آن گذاشتیم. قرار بود موسیقی تکه تکه باشد و از تصاویر گذر کند که خوشبختانه روی فیلم هم خوب چفت شد. آن موقع یک دستگاه سیتی سایزر کوچک داشتم و با اندازه گرفتن پلان ها اهتمام می کردم، موسیقی سر موقع عوض شود. سیف الله داد هم وسواس زیادی داشت و تاکید می کرد ساز همان جایی بیاید که باید بیاید.
انتظامی نقش سیف الله داد را در موسیقی «بازمانده» بسیار تأثیرگذار دانست اظهار داشت: او پشتکار زیادی داشت و می دانست چه می خواهد و آنچه می خواست از عوامل می گرفت. هنگام ضبط موسیقی هم هر روز به استودیو می آمده و نقطه نظراتش را منتقل می کرد.
وی در بخش دیگری از این گفتگوی رسانه ای با اعلان اینکه تا زمانیکه موسیقی به دلش ننشیند و با آن ارتباط برقرار نکند ضبط آنرا شروع نمی کند، افزود: هر کدام از موسیقی هایی که برای فیلم ساخته ام ۵ تا ۶ بار نوشته و پاره شده است و به جایی رسیده که حس من و کارگردان به هم نزدیک شده تا توانستیم آنرا در استودیو ضبط نماییم. البته بزرگترین مشکل در راه ساخت موسیقی «بازمانده» معمول نبودن برخی سازها بود که هر کسی آنرا نمی زند. ضمن آنکه با سازهای ارکستر سمفونیک هم همخوان نمی گردد. مانند نی عربی و من معمولاً خیلی با رغبت سمت این کارها که ساز محلی دارد نمی روم.

مجید انتظامی با اظهار رضایت از موسیقی فیلم «بازمانده» در میان کارنامه هنری اش خاطرنشان کرده بود: «بسیار خوشحالم که این فیلم ماندگار و اثرگذار شد.»
به هر ترتیب یکی از اشکالات بسیار مهم و قابل تامل سینمای ایران کم توجهی کارگردانان و هنرمندان مطرح این عرصه به ساخت آثاری باارزش و تکنیکی در حوزه مقاومت مردم مظلوم فلسطین است. شرایطی که متاسفانه به قدری از روند کند و غیرقابل قبولی برخوردارست که هنوز موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی «بازمانده» پس از گذشت سه دهه از ساخت آن بعنوان یک اثر شاخص موسیقایی در این چارچوب معرفی و هنوز گزینه دیگری غیر از مواردی قلیل کنار آن گنجانده نشده است.

منبع: sadkado.ir