چرا این مافیا محبوب شد؟

صد کادو: پیش ترها، عنوان «مافیا»، به سبب دلالتی که بر گروه های تبهکار با اعمال مجرمانه داشت، نوعی ناسزا محسوب می شد و عامه ی مردم تمایل نداشتند که به آن مزیّن شوند. حالا اما در عرصه ی فرهنگ و هنر و در فرآیندی چندساله، این عنوان به یکی از ارجاع های محبوب مردم تبدیل گشته است. این تغییر و تحول خود می تواند یک پروسه قابل مطالعه از منظر جامعه شناسی باشد.
قبل از این، شنیدن عنوان «مافیا» از زورگویی های غیرمنصفانه حکایت می کرد، که خون مردم را در شیشه می کند اما در حدود سه دهه ی گذشته، روندی طی شده که این عبارت، با ارزش افزوده هایی در عرصه های فرهنگ و هنر، به لیست ۵۰تایی محبوب ترین بازی های برتر تاریخی و فرهنگی از سال ۱۸۰۰میلادی تا حالا راه یافته است.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، بازی «مافیا» در دهه ی هشتاد میلادی در یک فضای دانشگاهی در روسیه تولد می یابد اما طولی نمی کشد که با گسترش به سمت غرب، بوسیله فضاهای خوابگاهی و دانشگاهی، به یکی از پرطرفدارترین بازی های جوانان در آخر هزاره ی دوم تبدیل می شود.
در این بازی، گروهی از افراد بعنوان مافیا انتخاب می شوند که ازهویت هم باخبرند. گروه شهروندان اما این چنین نیستند و تنها خودشان از شهروند بودن شان آگاهند. در پروسه بازی، افراد باید بعد از کوشش برای گمراه کردن دیگران یا کشف حقیقت، به حذف تدریجی افراد اقدام نمایند. در این روند، اگر تعداد شهروندان باقیمانده، تعداد چشمگیری بیش از اعضای مافیا باشد، عنصر خیر بر شر پیروز شده است اما اگر تعداد اعضای مافیا با شهروندان برابر هم شود، برعکس این ماجرا اتفاق می افتد.
برخی با انتشار کتاب ها و ارائه ی تحلیل و نظریه هایی، این بازی را دارای راهبردها و اصول مشخصی برای بُرد می دانند اما به هر روی، محبوبیت و استقبال خواص و عوام از این بازی علمی و گروهی، سبب شده است که بعد از گذشت بیش از سه دهه، «بازی مافیا» که در قاره های مختلف جهان با تفاوت های اندکی انجام می شود، همچنان سیر تکوینی خودرا در بالای سطح موفقیت طی نماید.
شاید برایتان جالب باشد بدانید که از دهه ی نود میلادی، بازی مافیا حضور در قاب تلویزیون و پرده ی سینما را تجربه کرده است، در قالب کتاب عرضه شده و با گسترش اینترنت، حضورهای مختلفی را در شبکه ی جهانی و بازی های آنلاین تجربه کرده است. همین طور باشگاه ها و سالن های مخصوصی هم برای این بازی خاص طراحی شدند و کافه های بازی مافیا، هویت خاصی را در این حوزه به خود اختصاص دادند.
در ایران نیز از اواسط دهه ی ۸۰ بازی «مافیا» با عنوان اولیه ی «دزد و پلیس»، به خوابگاه های دانشجویی راه پیدا کرد و بعد از چند سال، با ورود به عرصه های تجاری، کافه گیم ها را تسخیر کرد. هرچند از ابتدا و شاید همچنان، حضور این بازی در مدرسه ها که البته با تفاوت های خاصی انجام می شود، یک امر ممنوعه محسوب شده است اما در چند سال اخیر، بعد از صحنه ی تئاتر، این بازی حضور در شبکه های تلویزیون سراسری را هم تجربه نمود و حالا در شبکه ی نمایش خانگی به اوج توجه، محبوبیت و موفقیت رسیده است.
«بازی مافیا» که یکی از رموز موفقیت آن این است که با امکانات کم قابل اجراء است، مانند هر مفهوم تازه واردی، موافقان و مخالفانی را تجربه کرده است.
مخالفان این بازی که گاهی در ابراز مخالفت خود، بسیار جدی و قاطع هم بوده اند، معتقدند که در پروسه متکی بر چشم ِ باز و بسته ی افراد در یک واحد اجتماعی، تبلیغ و تمرین دروغگویی و فریبکاری و نیز توسعه ی شکاکیت و نابودی برخی مفاهیم باارزش جامعه همچون اعتماد به یکدیگر، اتفاق می افتد. از نظر مخالفان، شهر مافیایی پر است از فریب، سوء ظن، خودمحوری، بی اعتمادی، پنهان کاری و نفاق؛ مفاهیمی که تاکید بر آنها، روح را خسته و آزرده و نیز ناامید می سازد.
موافقان آن اما معتقدند که این بازی، نوعی تمرین زندگی برای انسان در جوامع مدرن است که علاوه بر ایجاد نشاط عمومی ازطریق انجام یک بازی گروهی، با جلب توجه به مفاهیم خیر و شر و شب و روز، به بهبود قدرت استدلال و روابط عمومی افراد، اصل نقش پذیری، طرح و برنامه ریزی، قدرت کلام و زبان بدن می انجامد و از همه مهمتر، بهترین مواجهه با همان دروغگویان و فریبکاران یاد شده ی مخالفان بازی را آموزش می دهد.
اینان درواقع معتقدند که توانایی های درونی و بیرونی افراد در جریان این بازی، ورزیده می شوند.
از خاصیت های خاص بازی که شاید دلیل ماندگاری و محبوبیت آن بعد از بیش از سه دهه نیز بوده، سیرتکوینی و تکاملی آن بوده است. نکته ی قابل توجه از گونه ای از بازی مافیا که سعید ابوطالب به شکل سریالی در شبکه ی نمایش خانگی عرضه نموده، در همین است که او مدل متفاوتی را از این بازی به معرض نمایش گذاشته است.
البته در دو سه سال گذشته، بازی مافیا موضوع ساخت برنامه ای در شبکه ی سلامت سازمان صداوسیما، بوده است. نقطه ی برتری آنچه که در تلویزیون عرضه شده، علاوه بر توجه به ظرایفی چون تاکید بر استفاده از واژگان فارسی، در این بوده که سازندگان آن، با مراجعه به کافه های تخصصی این بازی، تعدادی از بازیکن های حرفه ای یا اصطلاحا Player را برای بازی در برنامه دعوت کرده اند که این امر خود ضامن یک اجرای حرفه ای و کم نقص بوده است.
اما آنچه که بعد از آن، در شبکه ی نمایش خانگی زیر عنوان “شب های مافیا” ارائه شد، خاصیت خاصی داشت که با وجود نقص هایی در مراحل ابتدایی، در سه شب فینال فصل اول، نشان داد به پختگی رسیده است. این خاصیت هم فقط این نبود که استفاده از هنرپیشه ها و سایر هنرمندان، بر زرق و برق و جذابیت عام کار افزوده، بلکه نکته در این است که کارگردان آن، در این کار، کاملا یک محصول سینمایی را تولید و عرضه نموده است؛ البته محصولی سینمایی با خاصیت هایی خاص.

سعید ابوطالب که در دهه ی گذشته چهره ی بلامنازع رئالیتی شو در ایران بوده است، در تازه ترین کار خود درواقع در مقام یک کارگردان سینمایی عمل کرده است. هرچند قسمتی از ماجرا به خاصیت های خود بازی مربوط است. مخاطب در بازی مافیا که به صورت سریالی عرضه می شود، درواقع با یک قصه مواجه می باشد. فیلمنامه در این کار، یک ساختار و طرح ثابت اولیه دارد اما در هر شب می تواند به شکلی غیر قابل پیش بینی جلوه کند و درواقع، قصه اش جلو برود. هنر کارگردان این می تواند باشد که اجازه ندهد خودش به مانعی برای پیشرفت قصه تبدیل گردد و با به کارگیری فیلمبردارهایی که خود سابقه ی کارگردانی یا دست کم مدیریت فیلمبرداری دارند، پلان هایی متفاوت و ایده آل از سکانس هایی تهیه نماید که هرکدام خرده روایتی هستند که درنهایت قصه ی نهایی کار را شکل می دهند.
حتما اتفاقی هم نبوده است که علاوه بر استفاده از بازیگران دو سه نسل سینما و تئاتر – لابد برای پوشش دادن چند نسل از مخاطبان – علاوه بر طراحی لباس، طراحی صحنه، چهره پردازی و دیگر جنبه های سینمایی، با انتخاب نام هایی سینمایی برای بخش های مختلف کار، به صورتی ادای دین به سینما نیز شده است؛ نام هایی چون “پدرخوانده”، ” شلیک نهایی”، ” مسیر سبز”، “ذهن زیبا” و همین طور استفاده از موسیقی فیلم “هفت” در تیتراژ ابتدایی.
علاوه بر این، گرد هم آوردن این تعداد از چهره های عرصه ی هنرهای نمایشی و موسیقی در کنار یکدیگر، باتوجه به علاقه مندی مخاطبان، از نقاط قوت فرضی این کار محسوب شده که البته علاوه بر خود کار، برای شرکت کنندگان نیز می توانست یک ریسک و تیغ دولبه ای باشد که دست کم تا اینجای کار، روی خوش خودرا نشان داده است. فقدان تبحر در بازی مافیا اما واقعیتی بوده که با واقعیت ثانویه ی تجربه ی بازیگری شرکت کنندگان، خنثی و پوشش داده شده است.
با این حال، میزان رعایت پروتکل های بهداشتی، به ویژه حین اجراء مقابل دوربین که وجه الگوسازی هم دارد، همیشه یکی از چالش های این بازی در دوران کرونائی بوده است.
اما شاید با اهمیت ترین دستاورد انجام این بازی را اگر از اساس به آن بدبین نباشیم و یک ترفند مدرن استعماری – این دفعه از جانب شرق و غرب همزمان – تصورش نکنیم، این است که به ما نشان می دهد، رفتارهای نابخردانه ی فرد گاه چه عقوبت های دردناکی برای خود و جامعه اش می تواند به دنبال داشته باشد.

منبع: sadkado.ir