محققان حوزه نجومی پاسخ می دهند شبهه ای كه درباره نبودن شب یلدا در آخرین روز پاییز قرن بوجود آمد

درحالی که در خبرها اعلام شده بود که شب یلدای سال جاری در روز اول فصل زمستان است، محققان این حوزه تاکید دارند که برای محاسبه طول شب باید به هر دو مؤلفه زمان غروب و طلوع خورشید توجه گردد.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، امروز(یکشنبه ۳۰ آذرماه) در اخبار یکی از سایت های خبری، درباره زمان شب یلدا گفت و گوی منتشر گردید که در آن مصاحبه شونده ادعا کرده که روز دوشنبه اول دیماه شب یلدا است و بر این اساس هر چند که ایرانی ها به صورت سنتی در آخرین شب پاییز و قبل از اولین روز زمستان، شبی را با عنوان شب یلدا بعنوان بلندترین شب سال جشن می گیرند، بر مبنای محاسبات وی شب یلدای نجومی سال جاری، فردا دوشنبه اول دیماه است نه روز ۳۰ آذر ماه.
این در حالی است که به قول مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران دو هفته پیش از “یلدا” زودترین غروب خورشید رخ می دهد و دو هفته بعد از اول دیماه دیرترین طلوع خورشید را خواهیم داشت؛ اما این مورد به این مفهوم نیست که شب “یلدا” طولانی ترین شب سال نباشد؛ چونکه برای محاسبه طول شب باید به هر دو مؤلفه زمان غروب و طلوع خورشید توجه گردد.
مهندس مسعود عتیقی در گفت و گو با ایسنا با تاکید بر لزوم شناسایی جایگاه شب یلدا، اظهار داشت: بر مبنای محاسبات ساعت ۱۶ و ۵۴ دقیقه روز یکشنبه ۳۰ آذر ماه جاری لحظه غروب خورشید و ساعت ۷ و ۱۰ دقیقه صبح دوشنبه اول دیماه زمان طلوع خورشید و با تفاضل این دو ساعت، به ۱۴ ساعت و ۱۶ دقیقه، بعنوان طول شب یلدا در شهر تهران بعنوان پایتخت کشور می رسیم.

وی افزود: نکته ظریفی که اینجا مطرح است، آنست که لحظه رسیدن خورشید به نقطه انقلاب زمستانی، ساعتی از شبانه روز و بین روزهای ۳۰ آذر تا اول دی است، ولی با عنایت به ساعت ۱۳ و ۳۳ دقیقه (به وقت ایران) که لحظه رسیدن خورشید به انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی زمین است، چه بسا طول شب در شب در اول دی و شب بعد از آن حدودا با هم مساوی و تفاوت آنها نهایتا در حد چندین ثانیه باشد.

عتیقی تصریح کرد: همواره یادآور شده ایم که تفاوت شب یلدا با شب های قبل و بعد هم کمتر از یک دقیقه بوده و معنای طولانی بودن این شب، در همین زمان کوتاه نهفته است.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران افزود: از آنجایی که در استوای زمین طول روز و شب با هم برابر است و بر این اساس شاهد تغییر فصول در ناحیه استوایی نیستیم، هر چه به عرض های جغرافیایی طرفین استوا برویم، مدت زمان تفاوت طول روز و شب هم بیشتر و بیشتر خواهد شد، بگونه ای که به طور مثال شهر چابهار در جنوب شرق کشور، با مختصات ۲۵ درجه و ۱۷ دقیقه و ۳۳.۹ ثانیه عرض شمالی و ۶۰ درجه و ۳۸ دقیقه و ۵۷.۶ ثانیه طول شرقی، کوتاه ترین شب یلدا را پیش رو داشته و طول شب یلدا امسال برای مردمان صمیمی آن دیار ۱۳ ساعت و ۲۶ دقیقه است.

وی تصریح کرد: با عنایت به تفاوت خیلی کم دو شب اول و دوم دی منطقی نیست که آیین کهنی همچون یلدا یا شب چله را به شکلی زیر سوال برده و در زمان وقوع آن تردید کنیم؛ چون که یلدا یک آیین کهن ایرانی طی هزاران سال گذشته در شب اول دیماه گرامی داشته می شود.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، برای شب یلدا که آخرین شب پاییز و بلندترین شب سال است، حکایت ها و افسانه های زیادی گفته شده؛ برخی معتقدند مردمان باستان، این شب را بسیار شوم و نامبارک می دانستند؛ ازاین رو تا سپیده دم بیدار می ماندند و در کنار یکدیگر، خویش را سرگرم می کردند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی، روحیه آنان را تضعیف نکند، برخی هم از آن به نام شب “زایش خورشید” یاد می کنند.
اما همه حکایت ها در سقف آسمان بالای سر ما رخ می دهد، جایی که محور دوران وضعی زمین نسبت به صفحه دورانش به دور خورشید کج است، یعنی آنکه محور دوران زمین بر صفحه گردش زمین به دور خورشید عمود نیست، بلکه از حالت قائم به اندازه ۲۳.۵ درجه انحراف دارد و در همان حالی که زمین به دور خودش می چرخد، به دور خورشید هم گردش می کند. برای ما که بر روی زمین قرار داریم، این طور به نظر می آید که خورشید در حرکتی سالیانه در آسمان جابه جا می شود. به مسیر حرکت ظاهری خورشید در زمینه آسمان در مدت یک سال خورشیدی، دایرة البروج گفته می شود. ناظر زمینی این طور تصور می کند که خورشید روی دایرةالبروج مسیری را از بین صورت های فلکی مختلف طی می کند.
در واقع حرکت خورشید در دایرة البروج ناشی از حرکت سالیانه زمین به دور خورشید است. مشابه این پدیده در حرکت روزانه زمین هم اتفاق می افتد و به علت حرکت غرب به شرق زمین، به نظر می آید که خورشید و ستارگان در خلال شبانه روز از شرق به غرب جابه جا می شوند. از آن جایی که صفحه چرخش مدار زمین حول خورشید بر استوای زمین منطبق نیست و با آن زاویه ای حدود ۲۳.۵ درجه می سازد، استوای سماوی که امتداد استوای زمین در فضا است هم با دایرة البروج هم صفحه نیست و زاویه ۲۳.۵ درجه می سازد. برای ما که بر روی زمین زندگی می نماییم، همین زاویه عامل پدید آمدن فصول است.
استوای سماوی و دایرة البروج یکدیگر را در دو نقطه قطع می کنند که به آنها نقاط اعتدالین گفته می شود. در روز اول بهار که اعتدال بهاری است، خورشید دقیقاً در شرق طلوع می کند؛ اما هر چه به انتهای فصل بهار نزدیک می شویم، فاصله خورشید از استوای سماوی بیشتر می شود و نه تنها طول روز (فاصله بین طلوع تا غروب خورشید) بیشتر می شود که محل طلوع خورشید کمی به سمت شمال تغییر می کند. هرچه عرض جغرافیایی بیشتر باشد، این جابجایی هم بیشتر است.

منبع: صد كادو