به بهانه هفته ترویج علم، با روانشناسی شبه علمی مشكلات بعد از مدت كوتاهی از نو شروع می شوند

به گزارش صد كادو عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی درباره روانشناسی شبه علمی اظهار داشت: عمدتا، افرادی كه به شبه علم می پردازند، كسانی هستند كه كار تجاری می كنند و دیگران را ترغیب می كنند كه به صورت موقت و برای یك مدت كوتاهی حال خوب را تجربه كنند. غافل از این كه بعد از مدت كوتاهی می بینیم مشكلات از نو شروع می شوند. در روانشناسی علمی معتقدیم تغییر یك پروسه مداوم، مستمر، طولانی مدت و دشوار است و به تلاش و كوشش مداوم نیاز دارد.
دکتر ندا علی بیگی در گفت و گو با ایسنا با اشاره به اینکه «امروزه در روانشناسی با مفهومی به نام روانشناسی زرد روبه رو هستیم» درباره مدلول ترکیب “روانشناسی زرد” اظهار داشت: رنگ زرد می تواند معانی مختلفی را در ذهن ما بوجود آورد. یکی از معانی رنگ زرد برگرفته از فصل پاییز است که در این فصل رنگ زرد بیشتر از هر زمان دیگری در طبیعت دیده می شود. این رنگ برای ما تداعی کننده به انتها رسیدن پروسه رشد طبیعت است. در روانشناسی هم این اصطلاحی است که برای شبه علم روانشناسی به کار برده می شود. روانشناسی زرد در واقع به مفهوم به انتها رسیدن پروسه علمی و داشتن یک نگاه شبه علمی یا غیرتخصصی به پدیده های روانشناسی است.
وی درباره تفاوت میان شبه علم روانشناسی و روانشناسی علمی اظهار داشت: تفاوتی که بین شبه علم روانشناسی و علم روانشناسی وجود دارد، این است که در شبه علم روانشناسی، موفقیت یا تغییر، یک شبه رخ می دهد؛ یعنی شما مطالبی را مطالعه می کنید که این طور القا می کنند که در یک مدت بسیار کوتاه می توان تغییرات بزرگی را در زندگی ایجاد کرد. مثلا در عرض چند روز از افسردگی رها گردید یا یک شبه پولدار شد.
این روانشناس افزود: تفاوت این ها با علم در این است که مبتنی بر پژوهش های علمی نیستند. عمدتا، افرادی که به شبه علم می پردازند، افرادی هستند که کار تجاری می کنند و افراد را ترغیب می کنند که به صورت موقت و برای یک مدت کوتاهی حال خوب را تجربه کنند. غافل از این که بعد از مدت کوتاهی می بینیم مشکلات از نو شروع می شوند. در روانشناسی علمی معتقدیم تغییر یک پروسه مداوم، مستمر، طولانی مدت و دشوار است و به تلاش و کوشش مداوم نیاز دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی اضافه کرد: در روانشناسی علمی برمبنای روش هایی عمل می نماییم که سال ها بر روی آنها پژوهش انجام شده و تعداد این پژوهش ها آن قدر زیاد بوده که توانسته اند خودرا از فرضیه به نظریه تبدیل کنند.
علی بیگی در پاسخ به پرسشی درباره علل روی آوردن مردم به روانشناسی زرد اظهار داشت: ممکنست برخی انسان ها تمایل بسیار زیادی برای تغییر داشته باشند و این تمایل به تغییر، افراد را به این سمت سوق می دهد که تغییر را سریع تر تجربه کنند. یکی از علت هایی که ما به سمت روانشناسی زرد گرایش پیدا می نماییم، این است که دوست داریم زود نتیجه بگیریم و این تمایل به زود نتیجه گرفتن، حاصل الگوهای تربیتی غلطی است که والدین و آموزش وپرورش برای فرد ایجاد کرده اند.
این روانشناس بیان کرد: اگر سیستم تربیتی ما بر مبنایی باشد که بتوانیم چیزی را به بار بیاوریم و به بار نشستن را تجربه نماییم، آن وقت یاد می گیریم که برای حصول نتیجه مطلوب، در یک پروسه مداوم قرار بگیریم. مثلا در دوران دبستان به دانش آموزان یاد داده می شود که دانه ای را بکارند و اجازه دهند دانه سبز شود. این یکی از آموزش های خوبی است که به کودک فرصت می دهد نتیجه عمل خودرا ببیند و این نوع آموزش ها در ایجاد رویکردهایی که افراد بتوانند تا مشاهده نتیجه، صبر و تحمل داشته باشند بسیار اثرگذار می باشد، اما وقتی آموزش ما از نوعی باشد که در آن فرد شب امتحان درس بخواند و نتیجه بگیرد، طبیعتا در بقیه الگوها نیز به سمت یک شبه تغییر کردن حرکت می کند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به «اثر بارنوم» درباره تاثیر آن در روانشناسی زرد، اظهار داشت: اثر بارنوم به این معناست که اصولا افراد کلی گویی هایی را درباره خود می پسندند. یعنی هنگامی که یک نفر به بیان قانونمندی های کلی که بیشتر مردم در موقعیت ها و شرایط یکسان ممکنست آن گونه رفتار کنند، می پردازد، ما این قانونمندی ها را درباره خود می پذیریم. در روانشناسی زرد از «اثر بارنوم» استفاده می نمایند.
علی بیگی اظهار نمود: استفاده از اثر بارنوم در روانشناسی زرد به این صورت است که از قانونمندی های کلی ای که درباب اغلب افراد استفاده می شود، برای توصیف های کلی استفاده می نمایند و مردم تصور می کنند این گزاره ها درباره آنها مصداق دارد. این مساله موجب گرایش مردم به سمت روانشناسی زرد می شود. مثلا جمله « شما گاهی اوقات خوش برخورد و اجتماعی و گاهی اوقات محتاط و خوددار هستید» درباب همه آدم ها صدق می کند. چنین توصیف هایی برای همه افراد می تواند جذاب باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با اشاره به اینکه «پرسشنامه های شخصیتی شناخته شده تری وجود دارند که مردم فکر می کنند این پرسشنامه ها کاملا اشاره به خاصیت های فردی آنها می کند» اشاره کرد: بدین سبب هم طالع بین ها و هم روانشناسان زرد از این راز استفاده می نمایند و از آن جایی که به دنبال به دست آوردن سرنخ هایی از واکنش های افراد و رفتار افراد هستند، می توانند با توصیف بخش کوچکی از شخصیت مراجعه کننده، او را به قبول تمام آن چه که در ارزیابی ها ارائه می دهند، وادار کنند.
این روانشناس در ادامه با اشاره به یکی دیگر از عوامل موثر بر گسترش روانشناسی شبه علمی، اظهار داشت: متاسفانه یکی از اتفاقات بدی که در سالهای اخیر به آن دامن زده شده، این است که افراد بدون آگاهی و بدون در نظر گرفتن خاصیت های فردی خود وارد رشته روانشناسی می شوند. در نتیجه بعضی از افراد از این رشته بعنوان ابزاری برای تجارت استفاده می نمایند تا یک ابزار علمی. به همین علت به مردم سفارش می شود در انتخاب روانشناس خود دقت زیادی داشته باشند.
علی بیگی اشاره کرد: از مسئولان درخواست می شود جلوی ورود بی رویه به این رشته را بگیرند و یا برای ورود به این رشته معیارهایی را همچون مصاحبه پیش از ورود در نظر بگیرند.
وی در پاسخ به پرسشی درباره نقش دانشگاه ها و سازمان نظام روانشناسی برای جلوگیری از گسترش روانشناسی زرد بیان کرد: طبیعتا سازمان نظام روانشناسی ایران بعنوان متولی روانشناسان ایران، نقش بسیار کلیدی خواهد داشت. از سازمان نظام روانشناسی انتظار می رود در انتخاب معیارهای ورود به رشته روانشناسی و نیز اعطای مدرک برای کار حرفه ای، دقیق و موشکافانه برخورد کند. اساسا گنجاندن واحدهای درسی اخلاق و اخلاق حرفه ای در علم روانشناسی بسیار ضروری می باشد. لازم است از خود علم روانشناسی بعنوان ابزاری جهت بررسی صلاحیت روانشناسان استفاده گردد و جلوی روانشناسانی را که فقط می خواهند با نگاه بازاری وارد این رشته شوند، بگیریم.

منبع: صد كادو