در نشست جایگاه علم در خبرگزاری های جهان مطرح شد خانه تكانی اساسی در رسانه ها با زلزله هوش مصنوعی

مدیر اداره اخبار علمی و دانشگاهی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با بیان اینكه «در چند سال آینده، زلزله عظیمی به نام هوش مصنوعی و مشتقات آن یك خانه تكانی اساسی را در رسانه ها و خبرگزاری های جهان به وجود می آورد»، اظهار داشت: امروزه در جایی نیست كه ردپایی از هوش مصنوعی پیدا نكنید. از تلفن های همراه تا خیلی از لوازم خانگی هوشمند كه وقتی به اینترنت اشیا متصل شوند شاهد انقلابی خواهیم بود كه از انقلاب چهارم صنعتی بسیار بزرگتر خواهد بود؛ كه البته این دگرگونی حالا هم بوجود آمده است.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، صادق کرمیان در ابتدای نشست انجمن ترویج علم ایران با عنوان «جایگاه علم در خبرگزاری های امروز جهان» که شامگاه پنج شنبه، ۲۹ آبان ماه جاری برگزار شد، ضمن اشاره به کم بودن حجم و تاثیرگذاری اخبار علمی در بین عموم در گذشته از “استاد اسماعیل میرفخرایی” یاد کرد و اضافه کرد: در گذشته به علت عدم نفوذ تکنولوژی در بین مردم، حجم و تاثیرگذاری اخبار علمی در بین عموم مردم کم بود و تنها استادان و مروجان علمی مانند “استاد میرفخرایی” تلاش می کردند علم را با زبانی ساده و البته با پایبندی به قوانین علمی به مردم منتقل کنند که انصافاً خیلی خوب از انجام این مهم برآمدند.
وی در ادامه به نقل خاطره ای در مورد برنامه ی رادیویی “گفت وگو” که توسط استاد میرفخرایی تهیه می شد، پرداخت و اظهار داشت: در این برنامه، استاد میرفخرایی نزد نخبگان علمی همچون پروفسور “حسابی” و پروفسور “رضا” می رفت و با یک ورود ساده به شخصیت و فرهیختگی خود دانشمند، مباحثی علمی را با بیانی ساده مطرح می کرد.
بهاره صفوی، دبیر این نشست هم در ادامه از “مرحوم سیروس برزو”، روزنامه نگار علمی یاد کرد و کرمیان ضمن اشاره به همکاری وی با ایسنا بیان نمود: چند سال گذشته، “مرحوم برزو” را به صورت اتفاقی ملاقات کردم و متوجه شدم ایشان به همکاری با ایسنا علاقمند هستند. با عنایت به این که “مرحوم برزو” چندین سال در روسیه زندگی کرده بودند و با جامعه ی فضایی این کشور در ارتباط بودند، علاوه بر رصد اخبار فضایی ایسنا، مطالبی را برای این خبرگزاری می نوشتند. به صورت کلی، دسترسی به افراد نخبه در حوزه علم و فناوری دشوار است، اما خوشبختانه ما در ایسنا این شانس را داشتیم که به مدت حدودا سه سال از محضر “مرحوم برزو” استفاده نماییم.
مدیر اداره اخبار علمی و دانشگاهی ایسنا درباره ی رونق اخبار علمی در زمانه ی فعلی اظهار نمود: هم اکنون می بینیم که حجم بسیار زیادی از برنامه های علمی مختلف وجود دارد. به واسطه ی نفوذ تکنولوژی در بین عموم، اخبار علمی آن قدر جذابیت پیدا کرده است که در خیلی از مواقع به تیتر اول یا اخبار پربیننده خبرگزاری ها تبدیل می شود. حالا سطح توقعات از اخبار علمی به قدری بالا رفته است که فعالین اخبار علمی در رسانه ها به دنبال این هستند که نگاه مخاطبان را از اخبار سیاسی، اقتصادی، ورزشی و غیره به سمت اخبار علمی جلب کنند.
وی ضمن اشاره به نشست هفته ی گذشته ی انجمن ترویج علم ایران که با حضور سیاوش صفاریان پور برگزار و به حوزه ی سرگرمی در ترویج علم پرداخته شده بود، اضافه کرد: اگر ما روزی به دنبال بیان علم به زبان ساده برای عامه فهم کردن آن بودیم، هم اکنون می خواهیم راه هایی بیابیم که به کمک آنها بتوان مسائل علمی را جذاب تر کرد.
کرمیان در پاسخ به پرسشی درباره ی شکل گیری اداره ی علمی دانشگاهی ایسنا اظهار داشت: میز علمی ایسنا از بدو تاسیس این خبرگزاری بوجود آمد و نیروهای فعال در این حوزه با هدف ترویج علم و بسط و اشاعه ی صحیح اخبار علمی تلاش می کردند در این حوزه فعالیت کنند. عنوان “خبرگزاری دانشجویان” سبب می شد مردم انتظار داشته باشند رویکرد علمی و دانشگاهی به همه اخبار ایسنا وجود داشته باشد.
مدیر اداره اخبار علمی و دانشگاهی ایسنا افزود: نهایتا بخش علمی دانشگاهی در خبرگزاری ما از یک سرویس ساده به یک اداره ای خبری تبدیل شد که دارای بخش های علم و فناوری ایران، علم و فناوری جهان، پژوهش، جهاد دانشگاهی، آموزش و صنفی فرهنگی است. هر کدام از خبرنگاران در این اداره حوزه های مخصوص به خویش را دارند و بخش های مختلف به حوزه های کوچکتری تقسیم می شوند، مثلا خبرنگاری که حوزه ی معاونت تحقیقات وفناوری وزارت بهداشت را دارد، صرفاً اخبار این حوزه را پوشش می دهد و خبرنگار دیگری به اخبار معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری می پردازد. البته تفکیک کردن اخبار در حوزه ی علمی و پژوهشی خیلی دشوار است، چون نزدیکی زیادی بین حوزه ها وجود دارد.
وی اضافه کرد: انصافا همکارانم تلاش زیادی برای سر پا نگه داشتن و تقویت این حوزه داشته اند. کم بودن خبرنگار در حوزه علمی و این نکته که چهره های علمی برخلاف برخی سلبریتی ها چندان راحت مصاحبه نمی کنند، از چالش های کار خبری در حوزه علمی است.
کرمیان در پاسخ به پرسشی درباره روند کار خبری در اداره علمی دانشگاهی ایسنا اظهار داشت: بخشی از اخباری که بر روی خروجی قرار می گیرد، به برنامه های پوششی مربوط است. یعنی خبرنگاران از رویدادهایی که در نهادهای مختف علمی همچون معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری یا انجمن ترویج علم ایران و یا دانشگاه ها برگزار می شود، گزارش تهیه می کنند. بخش دیگری از فعالیت ها متناسب با مناسبت های مختلف برنامه ریزی می شود. به صورت مثال برای هفته ی پژوهش وفناوری که پیش رو است، از حدود دو ماه قبل جلسه ای مفصل و البته با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی در ایسنا برگزار گردید و سوژه های خبری خبرنگاران در این خصوص مشخص شد.
در ادامه ی این نشست، صفوی پرسشی درباره ی نحوه ی فعالیت خبرنگاران علمی دانشگاهی ایسنا در مواقع بحرانی بیان کرد و کرمیان هم در پاسخ به این سؤال به حادثه ی فروریختن ساختمان پلاسکو اشاره نمود و اضافه کرد: بر مبنای قوانین خبرگزاری، وقوع حادثه ای همچون فروریختن ساختمان پلاسکو به اداره ی خبری اجتماعی مربوط است، اما پس از گذشت یک روز، عمق این فاجعه به اندازه ای بود که تمامی حوزه های خبری همچون سیاسی، فرهنگی و علمی را هم در برگرفت.
وی با بیان اینکه «ما همواره تلاش کرده ایم علم را کاربردی تر دنبال کنیم»، اظهار داشت: بعد از وقوع حادثه ی پلاسکو، در اداره ی اخبار علمی دانشگاهی، موضوعات و سوژه های از منظر علمی در ارتباط با این حادثه طراحی و دنبال شد.
مدیر اداره اخبار علمی و دانشگاهی ایسنا در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به فعالیتهای خبرنگاران مناطق خبری ایسنا در استان های مختلف اظهار داشت: در ایام گذشته همکاران ما در بعضی استان ها مصاحبه هایی را با برخی از دانشمندان ایرانی در خارج از کشور انجام دادند که برای خود من هم مایه ی شگفتی بود که این امر نشان دهنده تلاش و علاقمندی همکارانم در ایسنا سایر استانها است.
در بخش دیگری از این نشست که به صورت یک لایو اینستاگرامی برگزار شد، کرمیان در پاسخ به پرسشی درباره ی تفاوت میز علمی خبرگزاری های داخلی با میز علمی خبرگزاری های خارجی اظهار داشت: با ظهور شبکه های اجتماعی مختلف، حوزه ی انتشار اخبار به صورت کلی دستخوش تغییر شد و خبرگزاری ها یک رقیب جدی را در کنار خود دیدند. در حوزه خبر دو اصل «دقت» و «صحت» بسیار مهم هستند. در گذشته، خبرگزاری ها بعنوان منابع اصلی تغذیه رسانه ها، باید در کمترین زمان ممکن دقیق ترین خبر را منتشر می کردند و این به نوبه ی خود کار بسیار سختی هم بود؛ چونکه هنگامی که سرعت در انتشار افزایش می یابد، دقت کاسته می شود و هنگامی که دقت بالا می رود، سرعت انتشار خبر کاسته می شود.
این روزنامه نگار ضمن اشاره به حادثه ی ۱۱ سپتامبر، اظهار داشت: در همان زمان بحثی در بین رسانه ها درباره ی نخستین خبرگزاری ای که توانست خبر برخورد این هواپیماها به برج های تجارت جهانی را مخابره کند، شکل گرفته بود. حالا و بعد از ظهور شبکه های اجتماعی، خبرگزاری ها عرصه «سرعت» انتشار خبر را به رقیب خود واگذار کرده اند، اما با مورد وثوق بودن اخبار خبرگزاری ها، این بنگاه های خبری توانسته اند همچنان در زمینه «صحت» برتری خویش را در مقابل حریف (رسانه های اجتماعی) حفظ کنند. البته فراگیر شدن شبکه های اجتماعی سبب شد خبرگزاری ها هم به صورت گسترده در آنها فعالیت داشته باشند. امروزه عمده ی فعالیت خبرگزاری ها در شبکه های اجتماعی است و در وبسایت این خبرگزاری ها تحلیل ها و گزارش های تفصیلی قرار می گیرند.
صفوی هم در این میان با بیان اینکه رسانه های سنتی و کلاسیک از بین نرفته اند، بلکه رویکردهای سنتی تغییر کرده است، اضافه کرد: این رسانه ها با حفظ اصالت خود با تغییرات هم همگام شده اند و تلاش کردند در مدیوم های مختلف حضور داشته باشند.
مدیر اداره اخبار علمی و دانشگاهی خبرگزاری دانشجویان ایران در ادامه این بحث، تصریح کرد: رصد خبرگزاری های مطرح خارجی مانند آسوشیتد پرس، رویترز، بی بی سی و خبرگزاری فرانسه که همگی مورد وثوق ترین و معتبرترین آژانس های خبری دنیا هستند و نقش مهم و تاثیرگذاری در بازتاب اخبار سراسر دنیا و جهت دهی اذهان عمومی دارند، حاکی از این است که در این رسانه ها، حوزه های انتشار اخبار علمی به هوش مصنوعی، فناوری های موبایل، فناوری های حوزه پزشکی، استارتاپ ها، فضا، انرژی، محیط زیست و گاها اخبار دانشگاهی تقسیم بندی شده است. همچنین، خبرگزاری رویترز یک بخش مجزایی به نام فناوری دارد که بازتاب دهنده اخبار حوزه فناوری است. خبرگزاری آسوشیتد پرس هم اخبار علمی خویش را به زیرشاخه های فناوری، سلامت و علم تقسیم بندی کرده است. تفاوتی که این خبرگزاری ها با خبرگزاری های داخل ایران دارند، این است که خبرگزاری های مطرح خارجی دارای بخشی با عنوان fact check به معنای “بررسی حقیقت” هستند که در آنها معمولا صحت موضوعات مطرح شده در شبکه های اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد.
کرمیان در پاسخ به پرسشی درمورد اخبار شبه علم در رسانه های ایرانی، اظهار داشت: یک رسانه هنگامی که با حجم اخبار کم فعالیت می کند، چک کردن صحت اخبار و سرعت آنها قابل مدیریت است، اما هنگامی که تعداد اخبار از یک حدی افزایش می یابد، چک کردن تک تک خبرها برای یک خبرگزاری دشوار است. امروزه در خبرگزاری های معتبر جهان از ابزارهایی همچون توییتر و اینستاگرام برای خبرهای جزئی استفاده می شود و وبسایت رسانه به گزارش های تفصیلی اختصاص می یابد.
وی اضافه کرد: شرایط خبرگزاری ها در ایران هم حدودا به لحاظ ظاهر مانند سایر کشورهای دنیا است، البته در شکل امکان دارد یکی باشند، اما در محتوا تفاوت هایی وجود دارد. متاسفانه در ایران، نگاهی وجود دارد که رسانه ها باید اخبار سازمان ها و ارگان های مختلف را پوشش دهند. این دریافت اخبار توسط خبرگزاری ها البته کار مرسومی است اما اگر جنبه سفارشی داشته باشند در نهایت کارکرد رسانه را گرفتار اشکال میکند. کارکرد روابط عمومی با رسانه متفاوت می باشد. بیان این مطلب اصلا به این مفهوم نیست که بخواهیم عملکرد روابط عمومی سازمان ها را مورد نقد قرار دهیم، بلکه صرفاً انتقادی به نگرش برخی نهادها به رسانه ها است.
کرمیان در بخش پایانی این نشست با بیان اینکه «در چند سال آینده، زلزله ی عظیمی به نام هوش مصنوعی و مشتقات آن یک خانه تکانی اساسی را در رسانه ها و خبرگزاری های جهان به وجود می آورد»، اظهار داشت: امروزه در جایی نیست که ردپایی از هوش مصنوعی پیدا نکنید. از تلفن های همراه تا خیلی از لوازم خانگی هوشمند که هنگامی که به اینترنت اشیا متصل شوند، شاهد انقلابی خواهیم بود که از انقلاب چهارم صنعتی بسیار بزرگتر است. این دگرگونی حالا هم بوجود آمده است.
وی اضافه کرد: چندی پیش، در حوزه رسانه گاردین مطلبی ۵۰۰ کاراکتری را منتشر نمود که توسط رباتی با نام GPT-3 نگاشته شده بود. در این مطلب به این پرسش پاسخ داده شده است که چرا انسان ها از هوش مصنوعی می ترسند. در مقدمه این مطلب چنین بیان شده است: “انقلابی که تا دهه ی آینده توسط یادگیری ماشین در سرتاسر دنیا و همه ی حوزه ها از پزشکی تا روانشناسی و ارتباطات ایجاد می کند، بی نظیر خواهد بود.” به نظر من این مطلبی ساده و در عین حال ترسناک است که توسط ربات نشریه گاردین انتشار یافته است! این مورد که ربات های خبرنگار به صورت نرم افزاری می توانند چهره ی جدیدی برای اتاق های خبر و سالن های تحریریه خبرگزاری ها رقم بزنند، هشداری بزرگ برای رسانه ها است. ما باید از همین هم اکنون خویش را برای تغییرات بزرگ پیش رو آماده نماییم.