فرزاد موتمن در كافه هفت مطرح كرد: من فقط یك فیلم ساخته ام و آن سراسر شب است

به گزارش صد كادو فرزاد موتمن در نشست سراسر شب بیان كرد كه فقط یك فیلم ساخته است و آن سراسرِ شب است و هرچه كه به غیر از این فیلم ساخته است صرفاً مشقی بوده برای این كه این فیلم ساخته شود.
به گزارش صد کادو به نقل از روابط عمومی «کافه هفت»، نشست تحلیل و بررسی فیلم «سراسرِ شب» با حضور فرزاد موتمن کارگردان، سینا حجازی بازیگر، زامیاد سعدوندیان فیلمنامه نویس، سهراب خسروی تدوین گر و بابک میرزاخانی آهنگساز، مسعود بهارلو مجری و شاهین شجری کهن منتقد در ادامه سلسله برنامه های آف لاین «کافه هفت» برگزار گردید.
مسعود بهارلو در ابتدای جلسه با اشاره به آغاز اکران فیلم در برنامه سینماماشین اظهار داشت: فرزاد موتمن کارگردانی است که به شدت به ژانر علاقه مند است و فیلم هایش پر از ارجاع به تاریخ سینما، ادبیات، موسیقی است و «سراسرِ شب» هم در اساس فیلم ارجاع است.
شاهین شجری کهن منتقد درباره این فیلم عنوان کرد: به نظرم «سراسرِ شب» به شکلی شاید واکنشی عامدانه یا غیرعامدانه به همه کسانی باشد که مدام می گفتند فرزاد موتمن باید فیلم خودش را بسازد و نباید قواعد تحمیل شده در سینمای ایران را بپذیرد و فیلم تجاری بسازد و باید کار خودش را بکند. حالا او کار خودش را کرده و این فیلمی است که کاملاً از نگاه و جهان بینی و سلیقه هنری کارگردانش سرچشمه گرفته است.
وی افزود: ریشه های سینمایی و ادبی فیلم بخصوص برای مخاطبی که اهل فیلم دیدن و رمان خواندن باشد، خیلی آشکار است و مخاطبی که تجربه مواجهه با آثار مختلفی را داشته باشد به همان نسبت امکان دارد دریچه های سخاوت مندانه تری به روی او باز شود.
در ادامه جلسه فرزاد موتمن کارگردان فیلم اظهار داشت: ایده «سراسرِ شب» در سال های ۹۰ و ۹۱ و در یک دوره سخت و غریب از زندگی من به سراغم آمد. اصل ایده از یک تماس شکل گرفت و در کنار اتفاقاتی که برای من افتاده بود، تبدیل به یک ایده و فکر شد. وقتی درگیر این ایده بودم، به ناگاه یاد رمان «پس از تاریکی» هاروکی موراکامی افتادم و این شد نخستین منبع اقتباس برای این فیلم. البته باید بگویم نویسنده نیستم و «سراسرِ شب» تنها فیلمی است که من به همراه زامیاد سعدونیان آنرا نگارش کردیم. مابقی فیلم های من را فیلمنامه نویس ها نوشتند. در بدو امر به این رسیدم که باید از جایی الهام بگیرم و رمان موراکامی، یک شروع خوب بود. البته موراکامی هم این ایده را که دختری به خواب عمیق رفته، از «زیبای خفته» گرفته و این مرا به سمت قصه «شارل پرو» برد. شخصیت داود در فیلم که یک کارگردان بیکار و بی پول است، من را به یاد رمان «گرسنگی» اثر «کنوت هامسون» انداخت که رمان مورد علاقه من است و اگر یک رمان باشد که قرار باشد آنرا با خود به قبر ببرم، این رمان است. این یک رمان عجیب و مدرن است در حالیکه در اواخر قرن نوزدهم نوشته شده است.

وی افزود: این فیلمنامه را تا سال ۹۶ شروع نکردم. به خاطر این که بینایی خوبی نداشتم، فقط به آن فکر کردم و تمام زمانم را گذاشتم تا بتوانم از فیلم ها و رمان های مختلف دیالوگ جمع کنم. کم کم، بافت «سراسرِ شب» برای من شکل گرفت. دوست داشتم وقتی برای نخستین بار یک ایده را خودم پرورش می دهم، آنرا به سینمایی که خودم دوست دارم نزدیک کنم. سینمایی که داستان تعریف می کند اما تعریف نمی نماید. دور داستان می پلکد و صریحاً داستان را نمی گوید. سینمایی که واقعی است اما به شدت تخیلی است و نمی ترسد از این که تخیل لجام گسیخته در آن بدود. سینمایی که دیالوگ هایش روزمره نباشند و بتوانی آنها را به یاد بیاوری. یعنی مثل دیالوگ های «سانست بولوار»، دیالوگ سینمایی باشند. سینمایی که آدم هایش «فیلمی» هستند و لزوماً آن چیزی نیستند که ما در اطراف مان می بینیم، بلکه مقرر است تأثیرشان را بر زندگی ما بگذارند.
این کارگردان سینما تصریح کرد: در نتیجه، به تدریج چارچوب هایی برایش پیدا کردم و سال ۹۶ با مجموعه ای از این ایده ها، نسخه اول «سراسرِ شب» شکل گرفت و از وقتی که به شکل جدی قرار شد فیلم تولید شود و در دفتر جواد نوروزبیگی مستقر شدیم، زامیاد سعدوندیان به من پیوست و من خیلی خوشحال بودم که این اتفاق دارد می افتد چون کاراکترهای من به جز داود و طناز، جوان بودند و حالا یک جوان در کنار من بود. نسخه دوم اساساً توسط زامیاد نوشته شد که البته اداره نظارت گفت قصه دختر کتک خورده تغییر کند و بعد، ورسیون سوم و نهایی کار توسط من و زامیاد نوشته شد.
بهارلو در این بخش از موتمن پرسید: با عنایت به این که «سراسرِ شب» نخستین فیلمی است که در نگارش فیلمنامه اش دخالت داشتید و از فضای شخصی شما می آید، می توانیم آنرا شخصی ترین فیلم شما بدانیم؟
کارگردان فیلم سینمایی «سراسرِ شب» عنوان کرد: باید اینگونه بگویم من فقط یک فیلم ساخته ام و آن «سراسرِ شب» است. هرچه که به غیر از این فیلم ساخته ام صرفا مشقی بوده برای این که این فیلم ساخته شود. در فیلم هایی که قبلاً ساخته ام، فیلم هایی مثل «صداها» و «شب های روشن» بوده که دوست شان داشته باشم اما «سراسرِ شب» برای من یک چیز دیگر است. دقیقاً آنگونه است که من سینما را می فهمم. این به آن معنا نیست که هیچ عیبی ندارد، اما آنچیزی است که بیشتر به آن احساس نزدیکی می کنم. شاید فیلمنامه های سعید عقیقی یا «سایه روشن» امیر افشار را دوست داشته باشم اما دقیقاً آنچیزی نیستند که می پسندم. فیلم هایی هم در کارنامه ام هست که کالا هستند. اما این فیلمی است که من با دلم آنرا ساختم.
در بخش دیگری از این نشست که در کافه هفت برگزار شد، سینا حجازی بازیگر فیلم «سراسرِ شب» اظهار داشت: پیش از این بارها حضورم بعنوان بازیگر جلوی دوربین سینما مطرح شده بود اما این اتفاق نیفتاده بود. این دفعه وقتی فیلمنامه را خواندم و با آقای موتمن صحبت کردم، به این نتیجه رسیدم که فیلم فضا و قصه متفاوتی دارد و آنقدر همکلامی با این کارگردان برای من جذاب بود که مطمئن شدم اگر قرار باشد من در یک فیلم بازی کنم، آن فیلم «سراسرِ شب» است. برای این فیلم زحمت زیادی کشیده شد و به دیده شدنش امیدوار بودم که متأسفانه مهجور ماند و نمایش آن به درازا کشید و حالا در یک شرایط خاص در حال اکران است که همه چیز در هولناک ترین شکل ممکن اش است.
وی افزود: از آنجائیکه پدرم بازیگر بود این فضا را می شناختم اما همواره آنقدر که با میکروفن راحت بودم، از بازی جلوی دوربین سینما می ترسیدم. با این اتفاقاتی که پیش آمده فکر می کنم آخرین بار باشد که در فیلمی بازی کرده ام. با این وجود معتقدم همانطور که همه چیز این فیلم تاکنون عجیب بوده، عاقبتش هم عجیب خواهد بود و اگر عاقبت خوبی داشته باشد، شاید باز هم بازیگری را ادامه دهم.
زامیاد سعدوندیان هم درباره حضورش در نگارش این اثر در کنار فرزاد موتمن اظهار داشت: بودن کنار این کارگردان برای من هم یک ورک شاپ بود و سبب شد به دانسته هایم اضافه شود و هم این که توانستیم نگارش اثری را به صورت مشترک پیش ببریم که برای خودم لذت بخش بود. به خاطر تسلط کارگردان به سوژه، در مرحله نگارش محدودیتی وجود نداشت و این اجازه بود که به هر چه می خواهیم فکر بکنیم. حدود یک سال درگیر نگارش این فیلمنامه بودیم و خیلی پای این کار انرژی گذاشتیم.
باید اینگونه بگویم من فقط یک فیلم ساخته ام و آن «سراسرِ شب» است. هرچه که به غیر از این فیلم ساخته ام صرفا مشقی بوده برای این که این فیلم ساخته شود. در فیلم هایی که قبلاً ساخته ام، فیلم هایی مثل «صداها» و «شب های روشن» بوده که دوست شان داشته باشم اما «سراسرِ شب» برای من یک چیز دیگر است. سهراب خسروی تدوین گر این فیلم هم با اشاره به جذابیت های همکاری با فرزاد موتمن اظهار داشت: متأسفم که نمایش فیلم به این شکل امکان پذیر شده است. «سراسرِ شب» را از نظر فرم و شکل و حس باید روی پرده دید و حتی معتقد بودم که فیلم باید در فصل سرما نمایش داده شود تا مخاطب بتواند به خوبی با آن ارتباط برقرار کند. الان صدای فیلم، آن طور که در سالن سینما باید شنیده شود، به گوش نمی رسد و این چندان جالب نیست. البته من هم مثل بقیه عوامل فیلم خوشحالم که فیلم، با همین وضعیت در حال نمایش است.
وی افزود: ما خیلی آرام آرام جلو رفتیم تا به این فرم برسیم. فیلم از نظر قطع ها، دارای فرمی خاص است. فیلمی آرام که در شب می گذرد اما جامپ کات هایش آنرا از حالت متداولی که چنین فیلمی می توانست داشته باشد، جدا می کند. این خصوصیت فرمی تدوین «سراسرِ شب» است و برایم جالب بود که آقای موتمن هم خیلی در این راه همراه و حتی جلوتر از من بود. همراهی و اعتماد وی به تدوین فیلم خیلی کمک کرد.
موتمن عنوان کرد: زمانی که ما فیلم را در تدوین نهایی کوتاه می کردیم، دوست عزیزم علیرضا معتمدی کارگردان فیلم «رضا» هم کنار ما بود.
در این نشست بابک میرزاخانی آهنگساز فیلم های اخیر موتمن درباره موسیقی «سراسرِ شب» عنوان کرد: فرزاد موتمن برخلاف بسیاری از کارگردان ها، آنقدر در حوزه موسیقی آگاهی دارد که می تواند به خوبی و با جزئیات، حسی که از موسیقی متن می خواهد از آهنگساز طلب کند، خصوصاً این که سلیقه موسیقایی ما به هم نزدیک است.
شجری کهن درباره موسیقی فیلم عنوان کرد: موسیقی فیلم های ما غالباً از فیلم جدا هستند. دقیقاً پس از آثار اصغر فرهادی، موسیقی کم حجم و به تیتراژ آخر فیلم ها محدود شده بود و در سینمای حال حاضر ما، موسیقی حجم زیادی دارد اما بداعتش کم شده است. اما موسیقی «سراسرِ شب» نسبت به فضای رایج در سینمای ایران، حال و هوایی متفاوت دارد.
بابک میرزخانی آهنگساز فیلم در بخشی از این نشست عنوان کرد: برای موسیقی فیلم دو سبک می شناسم؛ یا شخصیت محور یا اتمسفرمحور. موسیقی «سراسرِ شب»، اتمسفر محور است و بر مبنای حس جاری سکانس ها، توسعه پیدا می کند. من در این فیلم تلاش کردم با سینا حجازی هم مراوده ای نداشته باشم که حسی از او نگرفته باشم به جهت اینکه مرزهای فیلم مشخص شود.
فرزاد موتمن در بخشی از این نشست که نسخه کامل تصویری آن منتشر خواهد شد، اظهار داشت: نکته ای که هست این است که نابغه ها می توانند خلق کند و من نابغه نیستم. علاقه من در سینما کلاژ است و من ترجیح می دهم از چیزهایی که خوشم می آید بردارم. من احساس می کنم ما در این فیلم تحت تاثیر موراکامی بودیم اما اواسط کار ما فهمیدیم که قصه شبیه «آلفاویل» است. چیزی که خیلی به ما کمک کرد این بود که روایت این فیلم در شب بود و در شب ما می توانیم از خیلی چیزها بگذریم.
منتقد این جلسه عنوان نمود از نظرم این فیلم برای قشر خاصی از مخاطبان قابل درک تر است و لذت بردن از آن یک مقدماتی را می خواهد.
فرزاد موتمن در این حوزه عنوان کرد: در یک قسمت هایی دیالوگ ها ارجاع داده می شود که تماشاچی عادی آنرا درک نمی کند اما او را به خنده می اندازد، الگوی دیالوگ نویسی، الگوی سینمای کلاسیک است. مانند «سانست بولوار». نکته ای که در فیلم های ما غایب است، دیالوگ نویسی است. در سال های اخیر که دیالوگ های فیلم های ما، فحاشی است اما سلیقه من دیالوگ سینمایی است، نه دیالوگ روزمره. دیالوگ فیلم باید با دیالوگ روزمره متفاوت باشد چونکه معتقدم کسی به سینما می آید، می خواهد اتفاقی متفاوت از روزمره اش ببیند.
شجری کهن در این جلسه اظهار داشت: فراتر از بحث ساختار و محتوا، باید به این نکته اشاره نمود که سینمای ایران در دو دهه گذشته در سیطره کنترل کسانی بوده که یکسری باورها را در فضای حاکم بر سینمای ایران تئوریزه و القا کرده اند؛ همچون این که باید فیلم ها را از نظر مایه های فرهنگی و اشارات سینمایی و تکنیک باید ساده و ساده تر کرد تا مخاطب آنرا بفهمد. کوچک ترین چیزی که ردی از پیچیدگی با خود داشته باشد، در دفاتر تولید روی آن انگشت می گذارند و می گویند آنرا کسی نمی فهمد و … یعنی به غیر از بحث سانسور و حاکمیت سرمایه در مواجهه با صاحبان فکر و ایده و فیلمنامه نویسان، این نگرش هم لگد دیگری به هنرمند می زند. این که سینمای ایران به این روزگار رسیده که فیلم های جریان اصلی تا این حد سقوط کردند که دیگر از فیلم تجاری قابل تشخیص نیستند، نتیجه حاکمیت این نگرش بوده و «سراسرِ شب» جزو دسته فیلم هایی است که اصولاً خارج از این محدوده ساخته شده اند و این که امکان نمایش پیدا کرده جزو اتفاق های خوب است که نشان داده است قواعدی که به ما تحمیل شده و همه آنرا دست بسته پذیرفته ایم و جرأت نمی نماییم ارجاع ادبی بدهیم و قصه سیال تری را روایت نماییم، می تواند خرافه باشد و اگر کسی کارش را بلد باشد می تواند با همین دستمایه ها می تواند فیلمی بسازد که روی پای خود بایستد.
در این نشست علی قنبری شاعر معاصر و گروهی از منتقدان و روزنامه نگاران به طرح پرسش هایی پیرامون فیلم پرداختند.

منبع: sadkado.ir