مقابله با شبه علم در بحران كرونا، بیماری های واگیردار دوره قاجار در قیاس با كرونا

صد كادو: فارغ التحصیل علوم سیاسی از دانشكده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با پویش #علمی_شو كرسی یونسكو در ترویج علم همراه شد و در یادداشتی به مقایسه بیماری های واگیردار عهد قاجار با انتشار ویروس كووید ۱۹ در كشور پرداخت.
به گزارش صد كادو به نقل از ایسنا، دكتر محمد منصورنژاد در یادداشتی كه در صفحه اینستاگرامی “كرسی یونسكو در ترویج علم ایران” منتشر كرد، نوشته است:
“الف. مرحوم سركار خانم «هما ناطق» (در گذشته ۱۳۹۴)، استاد پیشین تاریخ در دانشگاه تهران و سوربن و… در مقاله «تاثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دوره قاجار» (از سده سیزدهم تا دهه اول قرن چهاردهم)، گزارش نسبتاً مفصل و عجیبی از سیر بیماری ها در این سامان در این مقطع دارد. او همچون می نویسد:
«در گسترش وبای ایران سال ۱۲۳۶ قمری، از جمعیت چهل هزار نفره شیراز، دو سوم و یا دست كم بیست هزار نفر تلف شدند.»
«در سال ۱۲۴۷ در مازندران بر اثر طاعون، دویست هزار خلق تلف شدند.»
«وبا در سال ۱۳۱۰ بیست و سه هزار نفر تلفات از ایرانی ها گرفت و…»
«و اما حكومت هنگام بروز ناخوشی، با پنهان ساختن حقیقت و فریبكاری رسمی، مردم را در بین مهلكه رها می كرد و كارگزاران از بیم مسدود شده راه ها خبر ناخوشی را به سایر ممالك اعلام نمی داشتند و با برقرار كردن قرنطینه كه مستلزم گردآوری آذوقه و غلات و هزینه های گوناگون بود مخالفت می ورزیدند و…»
ب)چند نكته تحلیلی:
۱. آمار تلفاتی كه از عصر قجر در این مطالعه گزارش شد، با ملاحظه جمعیت كشور در آن عهد (جمعیت ایران قاجاری بسیار متفاوت گزارش شده: از كمترین ۶ میلیون تا…) كه بسیار پایین تر از وضعیت كنونی بود، تلفات فعلی ویروس كرونا حتی اگر آمارهای بالای غیر رسمی هم ملاك قرار گیرد، نسبت به آن فجایع، بسیار پایین است.
۲. یكی از علل تلفات بالای عصر قاجار از بیماری ها، پایین بودن سطح بهداشت عمومی در آن عهد است كه شرایط بهداشت و درمان در عهد پهلوی و هم در عصر جمهوری اسلامی در كشور نسبت به آن عصر، بسیار ارتقا یافته است (در ایران امروز اگر مقامات و مدیران لایقی داشتیم تا به دور از سیاست زدگی، بموقع و درست در بحران ها تصمیم بگیرند، تلفات از این هم بسیار می توانست كمتر باشد)؛
۳. جزئیات ثبت شده از حوادث تلخ و تلفات وسیع مقاطع پیشین هم اندك است. دلیل آن پایین بودن نرخ سواد و هم عمومی و در دسترس نبودن رسانه های مختلف در زمان قاجاریه بود. امروزه با بالا رفتن سطح تحصیلات (به ویژه در مقطع آموزش عالی) و مجهز شدن بدنه جامعه به رسانه های مجازی در عصر ارتباطات، هر اتفاق ویژه در اقصی نقاط ایران، به صورت سمعی و بصری، گاه بازتاب ملی یابد و موج آفرینی كند.
۴. اطلاع رسانی ها، آگاهی بخشی ها، تشكیل پویش های مردمی برای مقابله و یاری به هم و… در این زمان سبب می شود كه برخلاف بیماری های عصر قجری، تاثیرات، بازتاب و بازخورد ویروس كرونا در ایران (و البته در سطح جهان)، در ابعاد متنوع و مختلف فوق العاده گسترده تر باشد و اگر خوب تدبیر علمی و عملی شود، نتیجه برای اتفاقات مشابه، بسیار پندآموز باشد. شاید برای علم و عمل در ایران، كرونا یك نقطه عطف قلمداد شود.
۵. ثبت و ضبط حوادث مربوط به كرونا و تحلیل آن هم با بیماری های مثل طاعون و وبا قابل مقایسه نیست. در شرایط كنونی واقعا روزانه، دنیایی از داده درباره مبحث تولید می شود كه اگر همتی برای «مدیریت دانش» تولیدی وجود داشته باشد، می تواند در ابعاد پزشكی، درمانی و بهداشتی و هم در سایر ابعاد (به ویژه فرهنگی اجتماعی) به ادبیات قابل قبول و تأثیرگذاری ختم شود.
۶. نكات یاد شده به معنای دست كم گرفتن آثار ویروس كرونا نیست، بلكه ملت ما نشان داد كه هر جا كنار هم ایستاد، در مقابل بدترین حوادث سربلند بیرون آمد. تا به موقعیت امن در این حوزه نرسیدیم، همگی رعایت نكات بهداشتی را خواهیم كرد تا با تلفات كمتر هر چه سریع تر از این بحران عبور نماییم. مطمئنم اغلب مردم، عید سال جاری را متفاوت از سال های پیش برگزار می كنند. چقدر خوب است از فضای مجازی تا حد امكان برای ارتباطات و انجام امور استفاده نماییم. حتی به نظرم جلسات ویدئوكنفرانسی مسئولین هم روش درست تدبیر امور در مسایلی است كه لازمه آن حضور مسئولین نیست و…”
به گزارش صد كادو به نقل از ایسنا، كرسی یونسكو در ترویج علم به منظور مقابله با شبه علم، اخبار غیرعلمی و باورهای غلطی كه این روزها پیرامون كرونا ویروس جدید در جامعه انتشار یافته، پویشی را به نام «#علمی_شو» راه اندازی كرده و از همه علاقه مندان به مباحث علمی درست، دعوت می كند با تولید و ارسال پیام های كوتاه صوتی، تصویری و متنی، در جهت جایگزینی اندیشه و رفتار صحیح علمی در جامعه به جای هراس از این بحران، این پویش را یاری كنند.
كرسی یونسكو در ترویج علم از صاحبنظران، متخصصان و نیك اندیشان دعوت كرده است از راه ایمیل كرسی به نشانی unescocps@gmail.com، صفحه اینستاگرام unescocps و كانال تلگرامی @unescocps به پویش “#علمی_شو” بپیوندند.